Çok uzun sürdü Rus-Kafkas savaþý. Çarýn ordularý amansýzca saldýrdý durdu ve her seferinde yenilginin acýsý aðýzlarýnda, kuyruklarý bacaklarýnýn arasýnda, süklüm püklüm döndü geri. Ama sayýca da paraca da çok üstündü Rus. Sonunda Kafkasyalýlar yenik düþtü. Karadeniz sahilleri çok önemliydi Ruslar için. Çar, Karadeniz sahilleri yerli halktan arýndýrýlmalýdýr, buyurmuþtu ya..Günümüzün Çeçenya, Ýnguþelya, Daðýstan ve Oselya bölgelerinde temizlik baþladý. Adigeler, Abhazlar, Ubihlar, yani Çerkes halklarý topraklarýndan söküldü, Osmanlý topraklarýna sürgün baþlamýþtý...Osmanlý kapýlarýný açmýþtý Çerkesler, uzuzn görüþmeler sonucunda.
Çarýn Kafkasya Naibi Granddük Michael, Aðustos 1864’de buyurur:
“Önümüzdeki bir ay içinde Kafkasya boþaltýlmazsa bütün nüfus savaþ esiridir, Rusya’nýn çeþitli bölgelerine sürülecektir...”
Ve esareti, boyun kýrýp diz çökmeyi en büyük ayýp sayan Çerkesler sýrtlarýnda süngünün ucu, vatanlarýný terk ettiler...
Karadeniz sahilerine yürüdüler çoluk çocuk, genç ihtiyar...aç bilaç...bire kýrýldýlar yolarda...evlerini, tarlalarýný, camilerini, köylerini ateþe verdi Rus askeri.
Niye terk ediyordu yurtlarýný, babalarýnýn mezarýný bunca insan? Düþman kuvvetlerini zoruyla mý? Hayýr ! Düþman kuvvetlerinin yanýsýra getirdiði esaret zinciri korkusuyla!
Tarih kitaplarý sayýlar verir, 600 binden 2 milyona kadar. Büyük yazar Lev Tolstoy “Bu gerçek ve acýmasýz bir savaþtý. Sayýsýz Çerkes köyü ateþe verildi, Ekinler ve bahçeler atlara çiðnetildi. Bu bir topyekun imha savaþýydý..” diyecektir sonralarý.
“ Ýspanyollarýn Amerikla topraklarýnda yürüttükleri soykýrýmdan farklý deðildi bizim Kafkasya’da, Çerkeslere yaptýklarýmýz...” Abramov (Kafkas Daðlýlarý adlý kitabý)
“Çerkeslerin baþýna gelenleri anlatmak mümkün deðildir. On binlercesi yollarda, on binlercesi açlýk ve sefaletten öldü. Kýyýlar ölü ya da con nefesini vermek üzere olanlarla dolmuþtu. Anasýnýn soðumujþ cesetinde süt arayan bebeler, donarak ölen ama yavrusunu memesinen ayýrmayan analar, salt ýsýnmak için birbirine sokularak, yattýklarý yerde buz kesmiþ cesetler, cestler, cesetler...Karadeniz bile isyan etmiþ, dalgalarýyla dövüyordu sahilleri bu acýmasýzlýðýn karþýsýnda...” Dekabrist Lorer.
Fransýz gazeteci Fonville, þöyle yazmýþtý gazetesinde : “ Rus Kazak kadýnlar kýyýlarda dolanarak Alman asýllý Rus ordusu generali Zass’ýn iyi para ödediði Çerkes kafalarýný kesip torbalar dolduruyordu. Zass bir çok kafayý kaynatýp temizledi ve Berlin’e yolladý.”
Gemicilerin de gözü doymuyordu. En çok 50 kiþi alacak gemilere 200-300 kiþi alýyorlardý. Biraz su ve kuru ekmekle yola çýkmýþlardý. Yolculuk beþ altý günü aþýnca açlýk baþlýyor, zaten gücü tükenmiþler, birer birer, onar onar, yüzer yüzer ölüyordu. Cesetler hemen denize atýlýyordu. “Yola 670 kiþiyle çýkan bir gemiden ancak 17 kiþi ayak bastý Osmanlý topraðýna,” diye günlüðüne not düþmüþtü Polonyalý Albay Lapinski.
Sadece Trabzon’da 53 bin kiþi ölür. Kemal Karpat’a göre ölenlerin toplam sayýsý 500 bindir. Yani Kafkasya nüfusunun üçte biri. Baþka kaynaklar sayýnýn bir milyonu aþkýn olduðunu belirtir.
Bu bilgiler resmi Rus tarihinde yoktur. Ama insanlýðýn...insan olanlarýn beynine çakýlmýþtýr. Tarih 21 Mayýs 1864. Ýnsanlýðýn utanç günü. Rus rezilliðinin , acýmasýzlýðýnýn hortladýðý gündür bu gün. Rusun yöneticisi bu gün bile kabul etmez soykýrýmý. Ama Erivan’a gider ne olup bittiði hala saptanmamýþ, kimin kimi kýrdýðý açýða kavuþmamýþ 1915 olaylarý için boyun kýrýp dua eder...Acaba rahmet diler mi atalarýnýn kýydýðý bir milyon insana* Bilemem. Ama bendeniz rahmet diliyorum, Nur için de yatsýnlar...
