Çoðu El Kaide ile baðlantýlý olan radikallerin, Libya’da ve Suriyeli isyancýlar arasýnda etkilerinin artmasý, Batý’yý bir ölçüde hazýrlýksýz yakaladý. Bu esnada Ýslamcýlar’dan oluþan bir koalisyon tüm kuzey Mali’nin kontrolünü ele geçirdi ve CNN’in deyiþiyle burada bir ‘El Kaide devleti’ kurdu. Afrika’da da Tunuslu Selefiler geçen hafta güvenlik güçleri ile þiddetli çatýþmalara girdiler ve Fransýz basýný ülkede en az iki tane Cihat eðitim kampý bulunduðunu iddia ediyor.
Nijerya’daki Boko Haram, lider Muhammed Þeko’nun Nijerya içindeki saldýrýlarý yöneteceði yeni bir karargah ve eðitim kamplarý kurmak için, Kuzey Mali’nin radikaller için bir güvenli bölge haline gelmesinden faydalandý.
Þimdi ise Batý dikkatini tekrar, Afrika’da ortaya çýkan yeni ve güçlü güvenlik tehdidine yöneltiyor.
Geçen Pazartesi ABD Devlet Bakaný Hillary Clinton, Mali ile 2000 kilometrelik bir sýnýr paylaþan Cezayir’in Devlet Bakaný Buteflika ile askeri seçenekleri gözden geçirmek üzere Cezayir’e uçtu.
Eðer Libya’ya müdahale ülkenin petrol ve gaz stoðunu güvence altýna almak ile ilgiliyse, Cezayir’in de gayretle savunulmasý beklenebilir.
Batý endiþelenmekte haklý. El Kaide’nin Kuzey Afrika kolu Ýslami Maðrip’teki El Kaide (AQIM), Sahel’in büyük kýsmýný bilfiil kontrol altýnda tutuyor. Libya’daki silah bolluðundan ilk faydalanan da o oldu. Kaddafi’nin 20 bin adet, omuzda taþýnan ve ticari bir uçaðý düþürme kapasitesine sahip karadan havaya füze fýrlatýcýlarýndan da iyi bir pay aldý.
AQIM, bu silahlarý ve kârlý kaçýrma operasyonlarýndan topladýðý parayý; AQIM, Batý Afrika’da Birlik ve Cihad Hareketi (Mujao) ve Ensar El Din arasýnda gerçekleþecek bir anlaþmalý evliliðe getirdi.
Bu üç radikal grup, Mart’ta Bamako’da yapýlan darbenin yarattýðý güvenlik boþluðundan faydalandýlar. Tuareg huzursuzluðu dalgasýný yakalayarak, kontrolü tamamen ele geçirene ve katý bir Þeriat getirene kadar milliyetçilerle güç birliði yaptýlar.
Cezayir ülkede Ýslamcýlýk’ýn tekrar dirilmesinden endiþe duyuyor. AQIM üsleri büyük ölçüde Cezayir içinde ve Ýslamcýlar’ýn hükümete karþý çatýþtýðý 1991 ile 2002 yýllarý arasýndaki kanlý iç savaþ, 200 bin kiþinin yaþamýna mal oldu. Cezayirliler radikallerin tehdidini ortadan kaldýrmak istiyorlar fakat ayný zamanda komþularýna askeri müdahalede bulunma konusunda isteksizler. Öncelikle diplomatik ve siyasi yollarýn gözden geçirilmesi gerektiðine inanýyorlar.
***
Maðrip’in Avrupa’ya yakýn olmasý, Mali krizinin çözülmesi için Fransa, Ýngiltere ve ABD’nin gösterdiði çabalara yeni bir aciliyet kattý. Ekim ortasýnda Fransa yeni bir BM Güvenlik Kurulu tasarýsýný tartýþmaya sundu. Batý Afrika Devletleri Ekonomik Topluluðu, Mali ve Afrika Birliði’nden en çok sekiz bin adamdan oluþan bir askeri birliði desteklemesi ve eðitmesi için BM’ye çaðrý yapýldý. Buradaki model, BM birliklerinin Kismayo’nun yeniden ele geçirilmesinde önemli bir rol oynadýklarý Somali’ye dayanýyor.
Tasarýda Afrikalý gruplara, onaylandýðý takdirde müdahaleye yeþil ýþýk yakacak somut planlar öne sürmeleri için 26 Kasým’a kadar süre veriyor. Bu 6 Kasým’daki ABD seçimleri ile de uyuþuyor.
Amerikan, Ýngiliz ve Fransýz askeri uzman ve diplomatlar, Afrikalý ve Cezayirli meslektaþlarý ile Clinton’ýn ziyaretinden önce ve sonra bir dizi görüþme yaptýlar. Ekim sonlarýnda Mali, Afrika Birliði üyeliðine tekrar kabul edildi ve eðer Afrika birlikleri, Kuzey’i yeniden ele geçirmek için düzenlenecek bir sefere önderlik edeceklerse, bu kritik bir adým olur. Mali nüfusu yaklaþýk 16 milyon ancak 6-7 bin kiþilik bir orduya sahipler. ABD son yirmi yýldýr Afrika’daki etkisini güçlendirmeye çalýþýyor. Þu anda kýtada asýl varlýk gösteren Africom, birkaç Afrika ülkesinin yerel birliklerinden oluþuyor fakat eðitimin büyük bölümü ABD Özel Operasyon yetkilileri tarafýndan veriliyor.
Pek çok faaliyetinin yaný sýra insansýz hava araçlarý için parça da üreten ABD devi General Electric, Algesco isimli bir holding aracýlýðýyla on yýllardýr Cezayir’de varlýk gösteriyor. 2010’da Oran Üniversitesi, ülkenin ilk yerli insansýz hava aracýnýn ‘doðumunu’ ilan etti.
Sahel ve Mali’nin denize kýyýlarý yok ve Cezayir büyük bir ülke. En geliþmiþ insansýz hava araçlarýnýn bile azami menzilleri, bir kontrol merkezinden en fazla 2000 kilometre. Ýslamcý yuvalarýna düzenlenecek insansýz hava aracý saldýrýlarý ya ABD’nin rehberlik ettiði yerel bir program ya da Cezayir’in ABD’ye Sahara’da üs kurma izni vermesini gerektiriyor.
Cezayir’in katý bir müdahale etmeme politikasý olsa da Paris ve Washington’un yoðun siyasi baskýsý, onun coðrafi konumuyla birlikte, Cezayir’i en azýndan lojistik destek vermeye mecbur býrakacak gibi görünüyor. Haberler Cezayir’in Mali sýnýrý yakýnýnda askeri varlýðýný güçlendirdiðini doðruluyor. Nijerya Baþbakaný Goodluck Jonathan sýk sýk Bamako’yu ziyaret ediyor ve Cezayir’deki El Vatan gazetesi Kuzey Mali’ye düzenlenecek uluslararasý bir operasyonun komuta karargahýnýn Batý Nijerya’da olacaðýný bildirdi.
Yine de Cezayir, politik çözümden vazgeçmiþ deðil. Görüþmelerin radikal Selefiler arasýnda iktidara aç olanlarý ayýklayacaðýný ileri sürüyor. Örneðin Ensar El Din’in Tuareg lideri Iyad ag-Ghaly hýrslý, ‘faydacý’ ve politik olarak ikna edilmeye açýk görülüyor.
Ayrýca Cezayirliler ABD’ye güvenmiyorlar. Ortaya çýkacak karýþýklýðý ve radikalliði önceden doðru biçimde tahmin ederek, NATO’nun Libya müdahalesini onaylamadýlar.
Araplar artýk ABD iþe karýþtýðýnda, bunu kendi çýkarlarý doðrultusunda ve arkasýný düþünmeden yaptýðýný öðrendiler. Cezayir, kesin olan tek þeyin belirsizlik olduðu, ABD güdümlü bir savaþa zorla sürüklenmekten korkuyor.
- Bu yazý STAR Gazetesi için kaleme alýnmýþtýr.
