MÝÞ: Kýlýçdaroðlu bir yandan CHP’lileri ÝP ve HDP’yi benimsemeye itiyor bir yandan kutuplaþtýrýcý söyleme baþvuruyor. AK Parti karþýtý seçmenin öfkelenmesini istiyor. HDP, Ýyi Parti ve Atatürkçü seçmeni ayný yerde buluþturmaya çalýþýyor.
Kutuplaþma son yýllarda en çok dile getirilen siyasi/sosyolojik argüman. Ama bu itham gerçek mi, kim faydalanýyor bundan?
Demokratik siyasetin bir gereði olarak farklý kutuplarýn olmasý kaçýnýlmaz. Kutuplaþma siyaseti tek taraflý yürümez. Kýlýçdaroðlu Cumhurbaþkanýna hakaret ettiðinde, Erdoðan’ýn ona sert üslupla cevap vermesini kendi tabaný bekler. Bu da siyasetin doðasýnda var. Ancak, merkez siyasetlerin geleceði açýsýndan kutuplaþtýrma siyasetinin demokratik sýnýrlar içinde kalmasý önemli. Seçimi boykot çaðrýsý ya da 31 Mart sonrasý için sokaðý iþaret etmek demokratik siyasal alanýn aþýnmasýna yol açar. Seçmenin sandýða gitmesini olumsuz etkiler. Taktiksel oylarýn þekillendirilmesi baðlamýnda, kutuplaþmadan muhalefet de yararlanýyor.
31 Marta doðru 24 Haziran ve 16 Nisan’ý tekrar eden yakýnlaþmalar tekrarlandý. AK Parti ve MHP’den oluþan Cumhur ittifaký ve karþýsýnda da CHP+ÝP+SP+HDP’den oluþan blok. Bu iki ana hat bundan böyle Türkiye siyasetinin yerleþik formu mu olacak? Ýki partili sistem benzeri bir yapýya doðru mu gidiyoruz?
Siyasal alan yeniden þekilleniyor. Bir geçiþ süreci yaþýyoruz. Cumhurbaþkanlýðý Hükümet Sisteminin siyasal alana yönelik etkisi yavaþ yavaþ þekillenecek. Nihai olarak, partiler açýsýndan siyasal yapýnýn nasýl þekilleneceði ile ilgili þimdilik bazý öngörülerde bulunmak mümkün. 24 Haziran seçimlerine gidilirken partiler farklý ittifak modelleri geliþtirdiler. Þimdi 31 Mart seçimlerine giderken ittifaklar ve iþbirlikleri daha da derinleþtirilmeye çalýþýlýyor. Geçen seçime ve önümüzdeki seçime yönelik siyasal alanda olup bitenlere baktýðýmýzda þimdilik Türkiye’nin siyasal parti sistemi iki partili olmaktan daha çok iki bloklu bir yapýya doðru evriliyor. Bloklarýn taþýyýcý sütunlarýnýn birini AK Parti oluþturuyor. Diðerinin taþýyýcýlýðýný CHP yapmak istiyor, uðraþýyor. 1950 sonrasý demokratik dönemde CHP tek baþýna iktidar olamasa da, bu güne dek bu gelenek, parti adlarý deðiþmekle birlikte devam etmiþtir. Sað siyasetin karþýsýnda belirli bir aðýrlýðý olagelmiþtir. Buradan bakýldýðýnda AK Parti karþýtý blokun taþýyýcýlýðýný CHP’nin yapmasý beklenir.
Bunu þimdilik yapamýyor mu CHP?
Yapacaðým analiz bugün tam anlaþýlamayabilir. Ama uzun süreli siyasete bakýlýnca anlaþýlacaktýr. Kýlýçdaroðlu’nun yönetimindeki CHP, uzun dönemli olarak üzerinde düþünülmüþ, çalýþýlmýþ, tutarlý ve yeni siyasal sistemin gerekliliðine göre bir yol haritasý belirleyebilmiþ deðil. Daha çok taktiksel, kýsa dönemli ve sadece AK Parti karþýtlýðýnda bir siyaset yapýyor. “Önce AK Parti’yi geriletelim, sonrasýný düþünürüz” yaklaþýmýyla hareket ediyor. Bunun kýsa ve uzun dönemli olmak üzere iki önemli etkisi olacak CHP açýsýndan.
24 Haziran seçimleri öncesi CHP ve onu destekleyen siyasal ve toplumsal elitlerin bir kýsmý þöyle düþündü: Yeni siyasal sistemde, yüzde 50 oy oraný ile baþkan seçileceði için CHP ve sol siyasetin yakýn dönemde iþi zor. Çünkü sað siyasal toplumsal kesimlerin oy potansiyeli yüzde 70 civarýnda. Tarihsel olarak sað ve sol siyaset açýsýndan bloklar arasý oy geçiþkenliði azdýr. Ama sað ve solun içinde farklý partilere oy geçiþkenliði yüksek olmuþtur. Dolayýsýyla yüzde 70’lik seçmen blokunu parçalayacak ve bunun bir kýsmýnýn CHP’nin içinde olduðu bloka kaymasýný saðlayacak bir siyaset izleyelim dediler. Bu düþünceden hareketle, CHP’yi saða yaklaþtýrma, saðda Saadet Partisi gibi küçük partileri aktörleþtirme, Ýyi Parti’yi CHP’nin yanýna çekerek siyasette kalýcý olmasýný saðlama gibi taktiklere baþvurdular. Geçmiþte AK Parti’de ve sað partilerde siyaset yapan bazý aktörleri siyasete dahil etmek için çabaladýlar.
Sonuç alabildiklerini düþünüyor musunuz?
Siyasetin doðal genetiði ile siyasal mühendisliklerle bu kadar çok oynarsanýz kýsa dönemli kýsmi kazançlar elde edebilirsiniz. Ancak uzun dönemde olumsuz etkilenirsiniz. Kýlýçdaroðlu 24 Haziranda devreye soktuðu taktiksel hamlelerinin baþarýlý olduðunu düþünüyor. Yine ayný taktiksel hamleleri yapýyor. Ama seçime giderken kendi partisinin içi karýþtý. Ýstifalar var. CHP’li bazý belediye baþkanlarý DSP’ye geçti. CHP seçmeninin umutsuzluðu artýyor.
Uzun dönem açýsýndan CHP’nin durumuna bakýnca, Kýlýçdarðlu yönetiminin politik ve konjonktürel manevralarý kendi partisine zarar veriyor. Ýyi Parti’nin siyasette aðýrlýðýnýn artmasý CHP’ye yaramaz. CHP içindeki ulusalcý Kemalist çizginin gideceði yeni bir alternatif olur. HDP siyasetini, batý illerinde güçlendirmek de CHP için uzun dönemde bir fayda saðlamaz. CHP içindeki sol sosyalist yapýlarýn HDP’ye geçiþkenliði artar. CHP de sürekli kendi bloðunda bu tip blok içi dengelerle ve siyasal pazarlýklarla uðraþacaðý için, siyasette iki bloklu yapýnýn taþýyýcýlýðýnda sürekli zorlanýr.
CHP seçime yönelik iki strateji deniyor. Ýlki liderlik düzeyinde, kutuplaþtýrýcý bir söylemi, meþruluk tartýþmasýný, seçimlerin sýhhatini sorgulamayý devreye sokmak. Ýkincisi ise belediye baþkanlarýnýn ýlýmlý, mutedil geniþ toplum kesimlerini hedefleyen bir siyasal dilin kullanýmý.
Kýlýçdaroðlu’nun ve parti üst yönetiminin sert dil kullanmasý ile amaçlanan, taktiksel oy verme davranýþýný þekillendirmek için. Belediye baþkan adaylarýnýn ýlýmlý, mutedil siyasal söylem kullanmasý ise muhafazakar seçmen kitlelerine ulaþmaya yönelik.
Taktiksel oy verme davranýþýný þekillendirme deyince neyi kastediyorsunuz?
24 Haziran’da Millet Ýttifaký resmiyette HDP’yi ittifak sütunun dýþýnda býraksa da, taktiksel ve stratejik olarak güç birliði yaptý. Muhalefetin ilk amacý ve motivasyonu, ideolojik olarak birbirine uzak seçmen kümelerini taktiksel oy verme davranýþýna yönlendirmekti. Türk milliyetçisi olduðunu söyleyen Ýyi Parti ile Kürt milliyetçiliði üzerinden siyaset yapan HDP’yi ayný amaçlarda buluþturmak amaçlandý. Bu taktiksel oy verme davranýþý üzerinden AK Parti ve Erdoðan’ýn oylarýnýn anlamlý þekilde düþmesi için çaba gösterildi.
Muhalefet sert AK Parti karþýtlýðý üzerinden birbirine benzemez, ideolojik olarak uzak partileri bir araya getirdi. Kýsmi sonuç da alýndý. Þimdi 31 Mart seçiminde ayný partilerin yine Cumhur Ýttifaký karþýtlýðýnda bir araya getirilmesi için meþruiyet tartýþmasý yapýlýyor. Sert kutuplaþtýrýcý söyleme baþvuruluyor. AK Parti karþýtý seçmenin öfkelenmesi, kýzmasý isteniyor. Böylece bu öfke ve karþýtlýk üzerinden HDP ve Ýyi Parti ve CHP’nin Atatürkçü seçmenini ayný yerde buluþturmaya çalýþýyor.
Yerel seçimler olacak ama genel seçimlerin de fevkinde bir hava var siyasette. Muhalefet bloðu Cumhurbaþkanýnýn meþruiyetini, seçimlerin sýhhatini tartýþmaya açmak istiyor. Cumhur ittifaký ise beka tehdidini önceliyor. Sandýk nasýl etkileniyor?
Seçilmiþ cumhurbaþkanlarýnýn ve siyasetçilerin meþruiyetinin sorgulanmasý darbe dönemlerinin bir alýþkanlýðýdýr. Kemal Kýlýçdaroðlu’nun cumhurbaþkanýnýn meþruiyetine iliþkin sözlerinin benzerleri Menderes’e, Özal’a Demirel’e karþý da söylendi. Bu tip meþruiyet tartýþmalarýnýn genellikle uzun süre devam eden seçim yenilgilerinin ardýndan, politik bir çaresizliðin yansýmasý olarak kullanýldýðý biliniyor. Halktan oy alarak seçim kazanamadýðýnýzda, milletin oyu ile seçilen siyasetçiyi meþru olmamakla suçlamaya baþlarsýnýz. Bu geçmiþte çokça yaþandý.
Eðilimleri dikkate almadý Kýlýçdaroðlu. Güçlü olduðu yerlerde aday belirlemekte neden bu kadar zorlandý CHP?
Kýlýçdaroðlu döneminde CHP, derin bir türbülansa girdi. Ýdeolojisi aþýndý. Kimliði muðlaklaþtý. Hangi siyasal sosyolojiye yaslanacaðýna karar veremedi ve siyasetin merkezinden uzaklaþtý, siyaset üretemedi. Kendini yenileme ve farký seçmen kitlelerine ulaþma stratejisi; gittikçe AK Parti karþýtlýðýna sabitlenen, tepkisel ve negatif siyasete saplanan bir çýkmaza girdi. Kýlýçdaroðlu ve yönetimi, geleneksel tabaný olan ulusalcý ve Kemalist kitleyi ihmal etti. Onlarýn oylarýný zaten vereceði sabitesi üzerine siyaset kurdu.
Yanýsýra parti içi mikro iktidar mücadelesinin oluþturduðu kriz, partinin kendi ideolojik konumlanmasýný tanýmlayarak bir düzlüðe çýkmasýný engelledi. Eski ideolojinin kitleselleþmeyi engellediði düþünülse de yerine yenisi ve günceli inþa edilemedi. Dolayýsýyla da parti içindeki motivasyon; liderlik yarýþý, hiziplerin hakimiyeti, parlamentodaki kýsýtlý milletvekili kadrolarýna kimin aday gösterileceði ve yerelde kazanacaðý yerlerde hangi gruba ve kliðe yakýn kiþinin aday gösterileceðine takýlý kaldý.
Böyle olunca da, CHP norm kadrolarýnýn, parti yönetici elitlerine yetmemesinden dolayý kavgalar da giderek derinleþti. Dolayýsýyla, CHP’nin kazanacaðý yerlerde aday göstermenin gecikmesi ve tartýþmalý, kavgalý olmasý parti içi seçkinler çekiþmesinin bir sonucudur. Parti içinde mevzilerin korunmasýnýn mücadelesidir. Aslýnda siyasi seçkinlerin sayýsýnýn fazlalýðýna karþý istihdam edilecek kadro yerlerinin yetersizliðidir.
CHP Ýstanbul adayý Ekrem Ýmamoðlu, Beylikdüzü hariç tanýnan biri deðil. Binali Yýldýrým karþýsýnda bilhassa zayýf. Neden Muharrem Ýnce, Gürsel Tekin deðil de Ýmamoðlu’nu seçti Kýlýçdaroðlu?
Kemal Kýlýçdaroðlu’nun zihninde 31 Mart’tan çok 1 Nisan var. Parti içinde liderlik mücadelesine göre aday belirliyor. Ayný zamanda kendisinden sonra CHP içinde aktörleþmesini istediði isimleri öne çýkarýyor. Ekrem Ýmamoðlu bunlardan biri. “Kendi yerime birini yetiþtireceðim” sözünü hatýrlamak yeterli.
CHP seçmeni bir yerel yönetim vizyonu görüyor mu CHP’de?
CHP ülke yönetiminde iktidar olamasa da yerelde uzun süredir iktidarýný sürdürdüðü yerler var. AK Parti ve Erdoðan belediyeciliðinde Ýstanbul sembol þehirse, CHP denince de Ýzmir akla gelir. Ýzmir, ideolojik konumlanmalardan dolayý seçim baþarýsýnýn ötesinde, yerel yönetim vizyonu üzerinden bir CHP belediyeciliðinden bahsedilebilir mi emin deðilim. Takip edebildiðim kadarýyla þehrin altyapý, kentleþme ve ulaþým konusunda büyük sorunlarý var.
Ankara’da yarýþ Mansur Yavaþ ve Mehmet Özhaseki arasýnda olacak…
Ankara’da Yavaþ’ýn üçüncü adaylýðý. Bir kez MHP, iki kez de CHP’den Büyükþehir’e aday oldu. Daha önce Ankara’da küçük bir ilçe olan Beypazarý’nda belediye baþkanlýðý yapmýþ biri. Aday adaylýðý sürecinde tekrar aday gösterilmesini engellemek için CHP içinde kendisine karþý bir direnç oluþtu. Rozetsiz adaylýk söylemi ve bir önceki adaylýðýndan sonra CHP’den hemen istifa etmesinden dolayý, CHP içinden ve tabandan tepkiler yükseldi. CHP içinde birçok aday var iken Yavaþ’ýn seçilmesi, partinin saðcýlaþmasý diye içerden eleþtirildi.
Uzun süre Ýyi Parti’den mi CHP’den mi aday olacaðý tartýþýldý. Kýlýçdaroðlu’nun, Ýyi Parti’den de Millet Ýttifaký’nýn adayý olabileceðini söylemesine raðmen, tercihini CHP’den yana kullandý.
Þu ana kadar Yavaþ’ýn Ankara için öne çýkmýþ önemli bir projesi yok. Sorulduðunda “huzur vadediyorum” diye cevap veriyor. Ankaralý olduðu sürekli öne çýkarýlýyor. Ankaralý olmanýn þehrin sorunlarýný çözmeye ve kalkýnmasýný saðlamaya yeteceði alttan alta yayýlmaya çalýþýlýyor.
Özhaseki uzun dönem Kayseri’de belediye baþkanlýðý, sonra Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý yapmýþ bir siyasetçi. AK Parti’nin yerel yönetimlerden sorumlu genel baþkan yardýmcýsý. Belediye baþkanlýðý döneminde Kayseri’de yaptýðý önemli projeler biliniyor. Bakanlýðý döneminde hendek terörü sürecinde yýkýlan tahrip edilen þehirlerin imarýnda yaptýklarý öne çýkýyor. Seçime daha 50 gün kaldý. Yavaþ’ýn belediyecilik vizyonu çok eleþtirilecek. Çünkü Ankara’dan izlediðim kadarýyla Yavaþ’ýn kampanyasýný özel reklam ajanslarýnýn dýþýnda yürüten parti teþkilatý yok gibi. Ayrýca ilçelerdeki adaylarýn büyükþehir adayý ile uyumu sonuçlara etki edecek. Özhaseki’nin bu baðlamda çok daha avantajlý olduðunu söylemek mümkün.
Nasýl bir seçim politikasý izliyor Kýlýçdaroðlu?
24 Hazirana gidilirken CHP tabaný, muhalefet partileri çok heyecanlýydý. Beklentileri yüksekti. Muhalefet blokunda oluþan ittifak ve güç birliði arayýþý, AK Parti karþýsýnda öz güvenlerini yükseltmiþti. Þimdi ayný heyecan yok. Sosyal medyada “ver coþkuyu” organizasyonlarý düzenlenmiyor.
Kýlýçdaroðlu’nun stratejisini belirleyen birkaç dinamik var. Ýlki, 1 Nisan’la ilgili. Seçimlerin ardýndan CHP içinde yaþanacak liderlik yarýþýný þimdiden yönetmek istiyor. Kendisi aday olmasa bile, yerine býrakacaðý baþkan adayýnýn seçilmesine yönelik partide bir dizayn yapýyor. Zaten yerine birini yetiþtireceðini söylemiþti. O biri için partinin içini dönüþtürüyor. Adaylýk sürecini bunun için iþlevselleþtiriyor. Örneðin Ýnce’nin destekçilerini aday yapmýyor. CHP’nin yerel yönetimlerde kazanacaðý muhtemel yerlere hep kendi adayýný yerleþtirdi.
Ýkincisi, CHP’ye zarar verme pahasýna, ÝYÝ Parti ve HDP’yi bir araya getiren formülü üretiyor. Önce Ýyi Parti’nin maksimalist taleplerini karþýlýyor. CHP’nin ikinci olduðu birçok ili Ýyi Parti’ye býrakýyor. Ýyi Parti’nin HDP ile iþbirliðine ses çýkarmamasý için, onun gücünün ve aðýrlýðýnýn ötesinde bir paylaþýma razý oluyor.
Sonra kenarda bekleyen HDP ile güç birliðinin çerçevesini oluþturuyor. Cumhur Ýttifaký’nýn bu iþbirliði suçlamasýna karþýlýk vermek için söylem üretecek bir açýklýk býrakýyor. HDP ile ittifak yapmadýðýný, HDP’nin büyükþehirlerde aday çýkarmadýðýný söylemek için çeþitli manevralar yapýyor. HDP tabanýnýn oyuna talip olduðunu söylüyor.
Üçüncüsü, CHP’nin seçim stratejisi kazanmak üzerine deðil. AK Parti’yi tökezletme ve örseleme üzerine. Bundan dolayý Urfa’da bir baðýmsýz adayý, HDP, SP, Ýyi Parti ile birlikte destekliyor. Ya da parti içi istifa ve tepkilere raðmen, Siverek’te kendi partisi dahil tüm partileri tehdit eden bir aþiret temsilcisini CHP’den aday gösterebiliyor.
CHP çevreleri, HDP ile CHP ittifaký için “HDP Millet ittifakýndan ne aldý ki, bu ittifak olarak deðerlendirilsin” diyor. Açýklamasý ne?
AK Parti ve Cumhur Ýttifaký’ný geriletme stratejisini tüm parti politikalarýnýn ve partilerin üzerinde görüyorlar. Ayrýca, 24 Haziran seçimlerinde HDP’nin Millet ittifaký eliyle barajý aþmasýnýn saðlanmasý yeterince bir karþýlýktýr, HDP açýsýndan. Aslýnda HDP’nin büyükþehirlerde ve batý illerinin birçoðunda aday çýkarmamasý 24 Haziran’daki borçlanmanýn ödenmesidir. Diyetidir.
