Geçen hafta katýldýðým Ege Üniversitesi Týp Fakültesi’nde düzenlenen toplantýnýn konusu Endometriyoz’du. Halk arasýnda “çikolata kisti” olarak adlandýrýlan endometriyoz üreme çaðýndaki bayanlarýn yüzde 10 ile 15’inde görülebilen bir saðlýk sorunu. Ayrýca kadýnlarda kýsýrlýk (infertilite) sorunlarýnýn da üçte birinin nedeni olduðu biliniyor. Baþlýcasý aðrýlý adet sorunlarý, mide-baðýrsak sorunlarý (þiþkinlik, gaz), yorgunluk, baþ aðrýsý, derin kasýk aðrýsý, karnýn alt kýsmýnda bazen sýrta da vuran aðrý, depresyon vb. psikolojik sorunlar gibi çeþitli þikayetler ile hastalarýn yaþam kalitesini ve aile iliþkilerini olumsuz etkiliyor. Endometriyoz (uzmanlar endometriyozis þeklinde kullanmayý tercih ediliyor, ancak Türkçe’ye geçtiðinde doðrusu endometriyoz olmalý), basit bir þekilde rahimin içini örten dokunun (endometriyum) rahimin dýþ kýsmýna kaçarak orada geliþmesi þeklinde tanýmlanýyor. Oluþumunda çok sayýda etkenin rol oynadýðý yapýlan bilimsel araþtýrmalar ile ortaya konulmuþ. Bu konuda çeþitli hipotezler var, ancak temel etkenin her zaman olduðu gibi iltihap yolaðý olduðu artýk kesin; ailevi yatkýnlýk, çevresel etkenler, hormonal aktivite (lokal 17-beta estradiol artýþý), baðýþýklýk sistemi cevabý (makrofajlarýn aktivasyonuna baðlý artan iltihap faktörleri) endometriyoz geliþiminin baþlýca etkenleri. Hastalýða yol açan etken çok olunca tedavide kullanýlan ilaç seçenekleri de farklýlýk gösteriyor. Ancak uzmanlar cerrahi müdahaleyi en son çare olarak kabul ediyor.
Benim toplantýdaki konuþmam hastalýðýn önlenmesi ve tedavisine yönelik arayýþlar içerisinde bitkisel ürünlerin ne þekilde katký saðlayabileceðine yönelikti. Çikolata kisti konusunda 10 yýl önce bu köþemde yazdýðým bir yazýda endometriyoz üzerinde doðrudan etkili olabilecek bir doðal ürünün henüz bilinmediðinden bahsetmiþtim. Hastalara þikayetlerin giderilmesinde yardýmcý olabilecek bazý bitkisel ürünlerle ilgili bilgi aktarmýþtým. Ancak o tarihten bu yana geçen süreçte yürütülen bilimsel araþtýrmalar arasýnda “zerdeçal”ýn endometriyoz tedavisinde etkili bir çözüm saðlayabileceði görülüyor.
Yürütülen araþtýrmalarda Zerdeçalýn endometriyoz oluþumunda rol oynayan çok sayýda etken üzerinde etkili olduðu yürütülen araþtýrmalar ile ortaya konulmuþ. Rahim dýþýna kaçan hücrelerin yapýþmasýna yol açan etkenler, endometriyozun geliþmesini saðlayan büyüme faktörleri, hormon reseptörleri, iltihap mediyatörleri ve kalýtým faktörleri zerdeçal tarafýndan baskýlanarak endometriyozun tedavisinde katký saðlayabileceði ve özellikle endometriyozun tekrarlamasýnýn önlenmesinde etkili olabileceði öngörülüyor.
Bir hususu tekrar belirtmekte yarar görüyorum. Daha önce de yazýlarýmda bahsettiðim üzere baharatçýdan satýn alacaðýnýz zerdeçal rizomunu toz edip karabiber ilave edip içmek suretiyle bu þekilde etkili olmasýný beklemek mümkün deðil. Çünkü zerdeçalýn vücuttan emilimi çok düþük; emilemeden hýzla vücutta atýlýyor. Özel olarak hazýrlanan yüksek emilim saðlayan özütler (fitozom) ile hazýrlanan kapsüllerin kullanýlmasý gerekiyor. Ýstenen yararý saðlayabilmek için en az 3 ay süre ile kullanýlmasý gerekiyor.
