Esasen çalýþma yaþý iþ ve sosyal güvenlik mevzuatýnda önemli konulardan birisidir. Ülkemizde çocuk iþçilikle mücadelede önemli yasal düzenlemeler yapýlmýþ olup, çocuk ve genç iþçiler baþta Anayasa olmak üzere 4857 sayýlý Ýþ Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle özel olarak korunmaktadýr.
Anayasamýzýn 50. maddesinde "Kimse, yaþýna, cinsiyetine ve gücüne uymayan iþlerde çalýþtýrýlamaz." "Küçükler ve kadýnlar ile bedeni ve ruhi yetersizliði olanlar çalýþma þartlarý bakýmýndan özel olarak korunurlar." hükmü yer almaktadýr.
Çocuk iþçi ve genç iþçi tanýmý
Çocuk iþçi; 14 yaþýný bitirmiþ, 15 yaþýný doldurmamýþ ve ilköðretimini tamamlamýþ kiþiyi,
Genç iþçi; 15 yaþýný tamamlamýþ, ancak 18 yaþýný tamamlamamýþ kiþiyi ifade eder.
Çocuk ve genç iþçilerin çalýþma süreleri
4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 71. maddesine göre; zorunlu ilköðretim çaðýný tamamlamýþ ve örgün eðitime devam etmeyen çocuklarýn çalýþma saatleri günde yedi ve haftada otuz beþ saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalýþanlarýn ise günde beþ ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, on beþ yaþýný tamamlamýþ çocuklar için günde sekiz ve haftada kýrk saate kadar artýrýlabilir. Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocuklarýn eðitim dönemindeki çalýþma süreleri, eðitim saatleri dýþýnda olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.
Çocuk ve genç iþçilerin dinlenme süreleri
Çocuk ve Genç Ýþçilerin Çalýþtýrýlma Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelik'te çalýþma koþullarý düzenlenmiþtir. Çocuk ve genç iþçilerinin ara dinlenme süreleri; iki saatten fazla dört saatten az süren iþlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan iþlerde çalýþma süresinin ortasýnda bir saat olmalýdýr.
Çocuk ve genç iþçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kýrk saatten az olamaz. Ayrýca hafta tatili ücreti bir iþ karþýlýðý olmaksýzýn ödenmelidir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalýþtýrýlamazlar. Ayrýca bugünlere iliþkin ücretler bir iþ karþýlýðý olmaksýzýn ödenmelidir.
Çocuk ve genç iþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yýllýk ücretli iznin kesintisiz kullandýrýlmasý esastýr. Ancak, yararýna olduðu durumlarda çocuk ve genç iþçinin isteði üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandýrýlabilir.
Bu sýnýrlama hükümleri asgari olup, çocuk ve genç iþçilere daha fazla ara dinlenme süresi, hafta tatili ya da yýllýk izin verilmesi mümkündür.
Hangi iþveren çocuk ve genç iþçi çalýþtýramaz?
Çocuklara karþý iþlenmiþ suçlardan ve yük kýzartýcý suçlardan hüküm giymiþ olan iþveren veya iþveren vekillerinin çocuk ve genç iþçi çalýþtýrmalarý yasaklanmýþtýr.
Ýþverenin yükümlülükleri
Ýþveren;
* Çocuk ve genç iþçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç iþçinin çalýþtýrýlacaðý iþ, karþýlaþabileceði riskler ve alýnan önlemler hakkýnda bilgi verir.
* Okula devam eden çocuk ve genç iþçiden çalýþtýrmaya baþlamadan önce, öðrenci olduðuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasýnda muhafaza eder.
* Çocuk ve genç iþçinin velisi veya vasisi ile yazýlý iþ sözleþmesi yapmak zorundadýr.
* Çocuk ve genç iþçilere çalýþtýrmaya baþlamadan önce iþyerindeki riskler, iþe uyum ve kanuni haklarý ile iþin niteliðine göre gerekli iþ baþý eðitimlerini verir.
* Çocuk ve genç iþçinin iþe baþlamasýndan önce veya çalýþma esnasýnda, çalýþma koþullarýnda deðiþiklik olmasý gerektiði hallerde, bu deðiþikliði yapabilmesi için; iþyeri ve iþin yapýldýðý yerin uygunluðu, kullanýlan iþ ekipmanlarýnýn þekli, sýrasý ve kullanýþ biçimleri, iþ organizasyonlarý ile çocuk ve genç iþçiye verilen eðitimin ve talimatlarýn düzeyini göz önünde bulundurmalýdýr.
