Yetiþkin bireylere göre çalýþma hayatýnda fiziksel zayýflýðý bulunan çocuk ve genç iþçiler, iþ mevzuatýna göre korunmakta ve belirli koþullarýn saðlanmasý kaydýyla çalýþabilmektedirler.
14 yaþýný bitirmiþ, 15 yaþýný doldurmamýþ ve ilköðretimini tamamlamýþ küçük çalýþanlar çocuk Ýþçi, 15 yaþýný tamamlamýþ ve 18 yaþýný tamamlamamýþ çalýþanlar ise Genç Ýþçi olarak tanýmlanmaktadýr. Son yýllarda çocuk iþçiliðin azaltýlmasýna yönelik tedbirlere raðmen halen özellikle yoksul bölgelerde çocuk iþçiliðin devam ettiði görülmektedir. Bugün bizde çocuk iþçilerin korunmasý amacýyla getirilen düzenlemeleri yazalým istedik. Umarýz çocuk iþçilik ülkemizde konuþulmayacak kadar azalýr.
***
Çalýþma yasaklarý
18 yaþýn altýndaki çocuk ve genç iþçilerle ilgili çalýþma yasaklarý iþ mevzuatýna göre aþaðýdaki gibidir;
a. Ýþ Kanunun 72. Maddesinde göre, maden ocaklarý ile kablo döþemesi, kanalizasyon ve tünel inþaatý gibi yer altýnda veya su altýnda çalýþýlacak iþlerde onsekiz yaþýný doldurmamýþ erkek ve her yaþtaki kadýnlarýn çalýþtýrýlmasý,
b. Ýþ Kanunun 73. Maddesinde göre sanayiye ait iþlerde onsekiz yaþýný doldurmamýþ çocuk ve genç iþçilerin gece çalýþtýrýlmasý yasaktýr.
On beþ yaþýný doldurmamýþ çocuklarýn çalýþtýrýlmasý yasaktýr. Ancak, on dört yaþýný doldurmuþ ve zorunlu ilköðretim çaðýný tamamlamýþ olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki geliþmelerine ve eðitime devam edenlerin okullarýna devamýna engel olmayacak hafif iþlerde çalýþtýrýlabilirler. On dört yaþýný doldurmamýþ çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki geliþmelerine ve eðitime devam edenlerin okullarýna devamýna engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazýlý sözleþme yapmak ve her bir faaliyet için ayrý izin almak þartýyla çalýþtýrýlabilirler.
18 yaþýnda kalan çocuk ve genç iþçilerin yaþ gruplarýna göre çalýþma süreleri ve çalýþabilecekleri iþler deðiþim göstermektedir. 6 Nisan 2004 tarihinde yayýnlanan Çocuk ve Genç Ýþçilerin Çalýþtýrýlma Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmeliðe göre;
a. 14 yaþýný doldurmuþ ve zorunlu ilköðretim çaðýný tamamlamýþ çocuklarýn çalýþtýrýlabilecekleri hafif iþler,
b. 15 yaþýný tamamlamýþ, ancak 18 tamamlamamýþ genç iþçilerin çalýþmasýna izin verilecek iþler,
c. 16 doldurmuþ fakat 18 bitirmemiþ genç iþçilerin çalýþabilecekleri iþler,
d. 18 yaþýný doldurmamýþ çocuk ve genç iþçiler bakýmýndan yasak olan iþler ayrý ayrý belirlenmiþtir.
***
Çocuk Ve Genç Ýþçilerin Çalýþma Süreleri
Zorunlu ilköðretim çaðýný tamamlamýþ ve örgün eðitime devam etmeyen çocuklarýn çalýþma saatleri günde yedi ve haftada otuz beþ saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalýþanlarýn ise günde beþ ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, on beþ yaþýný tamamlamýþ çocuklar için günde sekiz ve haftada kýrk saate kadar artýrýlabilir.
Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocuklarýn eðitim dönemindeki çalýþma süreleri, eðitim saatleri dýþýnda olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalý olduðu dönemlerde çalýþma süreleri yukarýda öngörülen süreleri aþamaz.
Çocuk ve genç iþçilerin günlük çalýþma süreleri, yirmi dört saatlik zaman diliminde, kesintisiz on dört saat dinlenme süresi dikkate alýnarak uygulanýr.
Ýki saatten fazla dört saatten az süren iþlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan iþlerde çalýþma süresinin ortasýnda bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
Çocuk ve genç iþçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kýrk saatten az olamaz. Ayrýca hafta tatili ücreti bir iþ karþýlýðý olmaksýzýn ödenir. Çocuk ve genç iþçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalýþtýrýlamazlar. Ayrýca bugünlere iliþkin ücretler bir iþ karþýlýðý olmaksýzýn ödenir.
Çocuk ve genç iþçilere verilecek yýllýk ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yýllýk ücretli iznin kesintisiz kullandýrýlmasý esastýr. Ancak, yararýna olduðu durumlarda çocuk ve genç iþçinin isteði üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandýrýlabilir.
Okula veya eðitime devam eden çocuk ve genç iþçilere yýllýk ücretli izinleri okullarýn tatil olduðu, kursa ve diðer eðitim programlarýna devam edilmediði dönemlerde verilir.
***
Çocuk Ve Genç Ýþçi Çalýþtýramayacak Ýþverenler
Çocuk ve genç iþçileri;
a) Çocuklara karþý iþlenmiþ suçlardan hüküm giyen,
b) Yüz kýzartýcý suçlardan hüküm giymiþ olan iþveren veya iþveren vekilleri çalýþtýramazlar.
Çocuðun ve genç iþçinin iþe yerleþtirilmesinde ve çalýþmasý süresince güvenliði, saðlýðý, bedensel, zihinsel, ahlaki ve psiko-sosyal geliþimi, kiþisel yatkýnlýk ve yetenekleri dikkate alýnýr.
Çocuk ve genç iþçiler, okula devam edenlerin okula devamlarý ile okuldaki baþarýlarýna engel olmayacak, meslek seçimi için yapýlacak hazýrlýklara ya da Milli Eðitim Bakanlýðý tarafýndan yeterliliði kabul edilen mesleki eðitime katýlmasýna engel olmayacak iþlerde çalýþtýrýlabilirler.
