Belki birçoðunuz ‘’Mozart Etkisi’’ deyimini duymuþsunuzdur. Aslýnda 1991 yýlýnda ortaya atýlan, 1993 yýlýnda ise bir bilimsel makalede geçen bu deyim, Mozart dinlemenin bebek ve çocuklarýn zekasýna pozitif etki ettiðini ifade ediyor. Tabi bu iddia hemen ticari olarak karþýlýðýný bulmuþ ve bebekler için hatta hamile kadýnlarýn dinlemeleri için CD’ler üretilmiþ. Bir ara ABD’nin Georgia eyaletinde yeni doðum olan her eve ücretsiz Mozart CD’si bile gönderilmeye baþlanmýþ. Bir tek klasik müzik bestecisini böyle büyük bir iddianýn içerisindeki kahraman haline getirmek pek de doðru deðil aslýnda. Birçok klasik müzik bestecisi var. Mozart’ý onlardan ayýran nedir? Bunun üzerine de çalýþmalar yapýlmýþ. Orijinal çalýþma 36 öðrenci üzerinde uygulanýyor. Öðrencilere bazý zihinsel testler yapýlmadan hemen önce 10 dakika Mozart’ýn sonatlarýndan birisi, diðer bir gruba meditasyon kaseti dinletiliyor. Son gruba ise hiçbir þey dinletilmiyor. Mozart dinletilen grubun görsel zekalarýnýn diðer gruba göre anlamlý düzeyde arttýðý tespit ediliyor. Daha sonra bu çalýþmaya getirilen eleþtirilerde görsel zeka artýþýndaki bu etkinin en fazla bir saat sürdüðü ve bir ömür boyu IQ artýþýna neden olmadýðý söylenmiþ. Her neyse benim görüþüm; eðer her gün düzenli klasik müzik dinlerseniz bu etkinin sürekliliðini siz saðlamýþ olursunuz. Bunun üzerine baþka müzik türleri ile de çalýþmalar yapýlmýþ ve bazýlarýnda benzer etkiler saptanmýþ. Klasik Türk Müziði ve zeka üzerine yapýlmýþ bir çalýþma henüz bulunmasa da paralel sonuçlar çýkacaðýný düþünüyorum. Yapýlmýþ baþka bir çalýþmada epilepsi hastasý çocuklara yatmadan önce 8 dakika Mozart dinletilmiþ. Altý ay sonunda yapýlan deðerlendirmede çocuklara yapýlan EEG’de epilepsiye baðlý beyin kaynaklý anormal dalgalarda azalma tespit edilmiþ. Tabi bunlar oldukça ilginç sonuçlar. Daha sonra yapýlan bazý çalýþmalarda çocuklarda zeka geliþimi için klasik batý müziði dinlemekten ziyade klasik batý müziðini icra edebileceði bir enstrüman öðrenmenin çok daha etkili olduðu bulunmuþ. Bir yýl süreyle piyano dersi alan çocuklarýn IQ’larýnda en az 3 puan artýþ görülürken, bazý zihinsel yeteneklerinde de yüzde 30 oranýnda artýþ saptanmýþ. Klasik müzik çocuklarýn beyinlerini farklý düþünmeye sevk ediyor. Klasik müzik dinledikten sonra eriþkinlerde de görsel becerilerin artmasý, problem çözmenin hýzlanmasý her yaþta zekayý etkilediðinin göstergesi. Peki neden Klasik Batý Müziði? Çünkü klasik batý müziði kompleks yani biraz karmaþýk bir müzik. Çok sesli müzik beyninde algýlanýrken görsel becerilerimizde kullandýðýmýz yollara benzer yollarý kullanýyor. Bu nedenle klasik müzik dinlediðimizde özellikle o becerilerde artýþ gözleniyor. Aslýnda bizim uzaysal-mekansal dediðimiz bu beceriler gördüðümüz parçalara bütünsel bir yaklaþým getirmemizde etkili. Bu becerilere örnek olarak mimari tasarým yapmayý, proje çizmeyi verebiliriz. Araþtýrmacýlar müzik eðitiminin beyinde yeni yollar oluþturduðunu da düþünüyorlar.
Bizler anne olarak çocuðumuza klasik müziði nasýl sevdirebiliriz? Bu soruyu birçok özel yetenekli çocukla çalýþýp, dünya çapýnda yetenekler yetiþtirmiþ bir hocaya sordum. Ýþte size Mimar Sinan Üniversitesi Piyano Anasanat Dalý Öðretim Üyesi Doç. Dr. Burcu Aktaþ Urgun’un cümleleri ile klasik müzik çocuklara nasýl sevdirilir; ‘’Çocuk siz ne dinlerseniz onu dinler, bunun ötesi mümkün deðil. Hamileyken klasik müzik dinletmek de bir çözüm deðil çünkü eðer siz dinlemiyorsanýz ama ona dinletiyorsanýz zaten çocuða hiçbir þekilde geçmiyor. Anne babanýn da bu konuda hevesli olmalarý ve klasik müziði içselleþtirmeleri gerekli. Klasik müziði daha zeki olsun diye bir projeye deðil, keyfe çevirmiþ olmak lazým ki; çocuk da keyif alsýn. Duyduðunda yabancýlaþmamasý gerek, çünkü hakikaten ne dinliyorsanýz onu dinleyecektir. Sevdirmek için konserler var ve son zamanlarda orkestralar da baþladý. Kendi yaþlarýna yakýn çocuklarýn çaldýklarýný seyredebilecekleri ortamlar var, klasik müziði tanýtan konserler var. Bunlara gitmeleri bir adým olabilir.’’
Bu baþlýk bazýlarýnýza karýþýk gelmiþ olabilir, hemen açýklýyorum. Birçoðunuz mitokondriyi duymuþsunuzdur. Hücrelerimizin enerji üretim istasyonlarýdýr. Mitokondriyal DNA’yý ne kadar yaþlanmaktan korursak o kadar uzun süre yeterli miktarda enerji üretimimiz devam eder. Ýþte Humanin adý verilen protein Mitokondriyal DNA’nýn bir ürünüdür. Yani bu protein besinlerle alýnmaz, vücudumuz kendisi üretir. Geçen ay Scientific Reports dergisinde yayýmlanan bir çalýþmanýn sonucuna göre Humaninin hem beden hem de beyin yaþlanmasýný geciktiren bir protein olduðu gösterildi. Fareler üzerinde yapýlan bu çalýþmada Humaninin Alzheimerli beyindeki beta amiloid plaklarýnýn neden olduðu etkiyi azaltabileceði öne sürüldü. Beyin hücrelerini koruyucu özelliði olan Humanin de gelecek dönemde Alzheimer hastalýðý tedavisine aday moleküllerden birisi.
Geçtiðimiz günlerde Psychopharmacology dergisinde yayýmlanan bir çalýþmada açlýk sýrasýnda psikolojik durumun deðiþtiði bilimsel olarak da gösterildi. Kan þekerinin düþmesinin vücutta stres sýrasýnda salgýlanan kortizol hormonunun artýþýna neden oluyor. Kaygý ve negatif duygulaným da buna eþlik ediyor. Açlýk sýrasýnda önemli görüþmeler yapmamak ve kararlar vermemekte fayda var. Ayrýca sýnavlara da kesinlikle aç girmemeliyiz. Normal performansýnýzýn çok altýnda bir performans gösterebilirsiniz!
