Kürt sorununun siyasal, ekonomik ve toplumsal boyutu olduðu kadar psikolojik boyutu da var. Psikolojik boyutun önemli parçalarýndan biri de sürecin insanlarýn ve toplumun ruhsal dünyasýna yaptýðý travmatik etki. Psikolojik travma literatüründe “çatýþma ile iliþkili psikolojik travma” kavramý var. Bu kavram, özellikle Kuzey Ýrlanda Sorunu, Bask Sorunu, Filistin Sorunu gibi þiddet içeren ve uzun zaman devam eden çatýþmalarýn yol açtýðý ruhsal travmalarý anlatmak için kullanýlýyor. Þiddet içeren bir çatýþma ortamýnda yaþamak kendi baþýna ruhsal saðlýk için önemli bir risk faktörü olarak kabul ediliyor.
K. Ýrlanda’da psikolojik travma
Kuzey Ýrlanda bu çatýþma sonuçlarýnýn ruhsal sonuçlarýnýn iyi belgelendiði yerlerden biri. Kuzey Ýrlanda’da 30 yýl boyunca Protestanlar, Katolikler ve Ýngiltere hükümetinin taraf olduðu çatýþma ortamýnda, yaklaþýk 4000 ölüm, 48.000 yaralanma ve 14.000 bombalama olmuþ. 2008 yýlýnda yapýlan, “Kuzey Ýrlanda’da Travma, Saðlýk ve Çatýþma” adlý çalýþmanýn sonuçlarý bu konuda yol gösterici. Katolikler ve Protestanlar arasýndaki çatýþma yýllarýnda, Kuzey Ýrlanda da erkek nüfusunun %28’i sevdiði veya tanýdýðý birinin yaralanmasýna veya ölümüne þahit olmuþ. Bu oran çatýþma ortamýnýn ne kadar geniþ bir nüfusu direk etkilediðinin göstergesi.
Yine Kuzey Ýrlanda’da çatýþma dönemindeki yaþantýlarý ile ilgili yaþlý nüfusta yapýlan çalýþmada, çatýþma ile ilgili travmatik olay yaþama sýklýðý erkeklerde %50, kadýnlarda %30 olarak bulunmuþ. Bu çalýþmaya göre, çatýþma deneyimine sahip olan kiþlerde, olmayan kiþilere göre ruhsal rahatsýzlýklar ile alkol ve madde kullanýmý 2 - 10 kat arasý yüksek bulunmuþ. Bu veriler, travmatik yaþantýlarýn ruhsal rahatsýzlýklarý ne denli arttýrdýðýnýn iyibir göstergesi.
Kürt Sorunu’nda psikolojik travma
Ne yazýk ki, Kürt sorunu dediðimiz süreçte, Türkiyede yaþanan travmatik yaþantýlarýn ruhsal sonuçlarýný anlamamýzý saðlayacak az sayýda çalýþma var. Elimizdeki yegane çalýþmalardan biri, psikiyatrist Altan Eþsizoðlu ve arkadaþlarýnýn, 3 Ocak 2008 yýlýnda Diyarbakýr’da bir otomobile konulan bombanýn patlamasý ve 6 kiþinin ölüp, 67 kiþinin yaralandýðý terorist saldýrý sonrasý yaptýðý bilimsel çalýþma oldukça yol gösterici. Bu çalýþmada, meydana gelen bu patlamaya görsel ya da iþitsel olarak tanýk olan kiþilerde patlamanýn 1 ve 3 ay sonrasýnda Travma Sonrasý Stres Bozukluðu (TSSB) oranlarýný ve TSSB geliþimi açýsýndan risk faktörlerinin saptanmasý amaçlanmýþ. Çalýþmanýn sonuçlarýna göre, katýlýmcýlar arasýnda 1. ay sonunda TSSB geliþme oraný %12.5, 3. ay sonunda TSSB geliþme oraný ise %9.6 olarak bulunmuþ. Bu sonuçlar, bir þiddet olayýna þahit olmanýn dahi, nasýl ruhsal rahatsýzlýklarý ortaya çýkardýðýnýn KONDA’nýn “Kürt meselesinde algýlar ve beklentiler” adlý 2011 yýlýnda yaptýðý çalýþmaya göre; her on Türkten biri, her beþ Kürtten biri son 30 yýlda ailesinden veya tanýdýklarýndan birilerinin çatýþma ortamý sonucunda yaralandýðý veya öldüðünü söylemiþ. Bu süreçte Kürtlerin % 18’I göç etmiþ.
Ölümler biterse yasýmýzý yaþamaya baþlayabiliriz
Kürt Sorunu 30 yýldýr devam ediyor. 40 bin insanýmýz öldü. Taraflarýn nesiller boyu unutamayacaðý travmatik anýlarý ortaya çýktý. Karþýlýklý ölümcül anlatýlar ve hikayeler oluþtu. Ruhlarýmýz acýlarla doldu. Ancak çatýþmasýzlýk ortamýnda ruh hallerimizin iyileþmesi mümkün olabilir. Ýyileþme için öncelikle ölümlerin kalýcý olarak durmasý gerek.
Ýki gün önce, Öcalan’ýn PKK’ya yönelik Türkiye içinde silah býrakma kararýnýn alýnmasý için PKK’yý kongre yapmaya çaðýrmasý, çözüm süreci için önemli bir aþama. Eðer silahlý çatýþmalar biter, yeni ölümlerin olmayacaðýný bilirsek “yasýmýzý yaþamaya” baþlayabiliriz.
