Cumhurbaþkaný Gül’ün Türkmenistan ziyareti verimlilik ve netice olarak pek parlak oldu. Bölge ülkelerinin medyasýnýn özellikle Rusya ve Ýran medyasýnda ciddi konuya dönüþen bu ziyaret her ne kadar Taksim olaylarýyla geri planda kalsa da geleceðe dönük mesaj ve içerikle anlam arz etmektedir.
Rusya’nýn Orta Asya ve Kafkaslarla ilgili stratejilerini zaman zaman yazýyorum. Bu ziyaret anlattýðým ve yorulmadan anlatmaya devam edeceðim Rusya-bölge iliþkileri kontekstinde bayaðý içerik barýndýrmaktadýr.
Öncelikle ekonomik anlaþmalar her ne kadar uzun süren konuþma neticesinde gerçekleþse de totalda Cumhurbaþkaný ziyareti ciddi sonuç elde etti. Türkmenistan hem enerji rezervleri hem de politik duruþu olarak Orta Asya’nýn önemli ülkesidir.
Orta Asya’nýn ekonomik gücü olan Türkmenistan’ýn Türkiye ile planlý programlý stratejileri tümüyle Orta Asya genelini etkileyecek niteliktedir.
Türkmenbaþý’ndan sonra Berdimuhammedov’un Türkmenistan’ýn genel politik dizaynýný deðiþtirmeyen tutumuyla bir taraftan olumlu sonuçlara kapý açýyor. Örneðin Türkiye ile iliþkilerinde akrabalýk baðlarýnýn pekiþmesi konusunda çok istekli gözüken Türkmen lider Berdimuhammedov’un geleneksel Türkmenistan politik tavrýný devam ettirmesi dikkat çekicidir. Özellikle eski Sovyet etkisinde olan cumhuriyetlerin her adýmda Rusya’yý hesaba katma gayretleri oldukça anlamlýdýr.
Rusyasýz bir þey olmaz, olursa Rusya bozar niteliðindeki tutum bu coðrafyanýn gerçeklerine ýþýk tutmaktadýr.
Çünkü Rusya artýk her þeye ekonomik baský konseptiyle yaklaþýyor ve gerçekte Rusya kendi açýsýndan haklýdýr. Gönül baðlarýný oluþturamadýðý bu coðrafyanýn insanlarý maalesef halen ekmek parasý için Rusya’ya gidiyor. Rusya’da bu konuda meydan bu insanlara açýktýr. Doðrudur Rusya’nýn siyasi parti ve toplumda fikir önderligi yapan kiþilerinin tutumu, devletin tutumu gibi hoþgörülü deðil. Mesela aþýrý milliyetçi güçler “Ne iþi var bu Orta Asyalýlar’ýn burada, gitsinler geri” diye ciddi tepkiler gösteriyor.
Gerçi Putin bu hususta eski etki alaný ülkelerin yeniden bir çatý altýnda birleþmesi konusunda bayaðý mesafe katetti diyebilirim. Artýk Putin Gümrük Birliði’ne katýlmayan ülkelerin vatandaþlarýnýn 2015’den itibaren Rusya’da barýnmasýnýn mümkün olmayacaðý yönündeki tavrýný açýkça ortaya koymuþtur.
Türkmenistan’ýn da bu hususta baþka ülkelerde oldugu gibi Rusya endeksli adýmlar atma mecburiyeti göz önündedir. Ama buna raðmen Rusya’nýn da hesaba kattýðý Türkiye gerçeði, bu coðrafyada Rusya’nýn yalnýz hareket edemeyeceðini hakikatýný algýlamasýný saðlamýþtýr.
Türkiye’ye özellikle bugünkü Türkiye’ye duyulan güven ve ortaklýk istekleri besbelli ortadýr.
Cumhurbaþkaný Gül’ün bu ziyareti þimdiki siyasi olaylar kontekstinden bakýldýðýnda hem mesaj içerikli hem de gelecek planlama konusunda manidar oldu. Ýliþkileri pekiþtiren amiller sadece sevgi nitelikli sloganlar deðildir. Bunun zamaný geçti bile. Þimdi bu gelecek stratejilerinin çatýsýný oluþturmak ve fiilen baðlarýn kurulmasý þart olmuþtur artýk. Ekonomik baðlar fiili baðlarý oluþturan önemli kozdur zamanýmýzda. Bunun yaný sýra ise hep söylediðim hususu yine söylemekte fayda görüyorum. Bu iliþkiler sadece iktidarlarla oluþturulmamalýdýr. Her ne kadar da Türkiye’nin bu coðrafya ile ihtiyatlý davranýþ biçiminin nedenlerini anlasam da bu konuda daha geniþ zemine yayýlmada faydanýn olduðunu yazmakta ýsrarlýyým. Türkiye insan hak ve özgürlükleri, demokrasi konusunda da kervan baþý rolünü üstlenmek zorundadýr. Maalesef Türkmenistan da diðer eski Sovyet coðrafyasýndaki ülkeler gibi demokrasi sýnavýný veremiyor halen. Bunun için zemin yok mu? Hayýr tam aksine bu coðrafyanýn insan yapýsý buna çoktan müsait. Gerçi Türkmenistan’ýn en önemli hususlarýndan biri sosyal devlet olma konusunda hem rahmetli Niyazov hem de þimdiki cumhurbaþkaný pek baþarýlý oldu. Türkmenler milli servetlerinden gelen payý hayatlarýnda hissediyor ve bunun varlýðý içerisinde pek mutlular. Bu takdire þayan bir durum olmakla birlikte gelecek inþasýnda pek yeterli deðildir malesef. Ülkede basýn, siyasi fikir platformlarýný oluþturan zemin olmamasý Türkmenistan’ý þimdiki durumundan daha da ileri götüremeyen önemli bir husus. Cumhurbaþkaný Gül devlet adamý kimliði ve kiþiliði ile coðrafyada sempati merkezi olabilmiþtir. Bu durum hafife alýnmayacak kadar önem arz eder. Hele hele Orta Asya coðrafyasý için bunun ikili iliþkilerdeki baþarý oranýna ciddi katkýsý söz konusudur. Türkmenistan hem manevi hem maddi olarak Orta Asya’nýn geliþme kaynaðý olabilir. Berdimuhammedov, Nazarbayev gibi bu meselenin farkýna vararak hareket ederse bu güç sinerjiye dönüþerek Türk Dünyasý’nýn bekasýný temin edecektir.
