CHP’nin Halk Hatipleri Teþkilâtý baþlý baþýna ilginç bir konudur. Son zamanlarda bu konuda yapýlan araþtýrmalara küçük bir katkýda bulunmak istiyorum. Demek ki, 1933 yýlýnda bile bu giriþimden beklenen sonuç henüz alýnamamýþtý!
Elimizde CHP’nin Cumhuriyetin onuncu yýldönümü için yaptýðý hazýrlýklarý gösteren bir belge bulunmaktadýr. Cumhuriyetin onuncu yýldönümündeki kutlama törenleri için hazýrlanan ‘talimatname’ye göre; CHP, “bir yandan Cumhuriyet ve inkýlâbýn mefhum taraflarýný ve öbür yandan on yýllýk Cumhuriyetin yeni devlete getirdiði sayýsýz iyilikleri, Cumhuriyet bayramý münasebetiyle, memleket içinde ve dýþýnda yayacak tedbir ve vasýtalar hazýrlýyor”du.
HALK KÜRSÜLERÝ: ‘DERÝN VE GÜZEL DUYGULAR’
CHP, “Cumhuriyetin ve inkýlâbýn heyecaný içinde büyük millî bayramý yaþayacak olan halk kitleleri arasýnda bu derin duygularýný diðer vatandaþlara söz ile anlatmak isteyeceklerin çokluðuna” inanýyordu. Bunun için ‘halk kürsüleri’nden yararlanýlacaktý. Cumhuriyet bayramý için CHP, kurduðu bir komisyon aracýlýðýyla, bir rehber hazýrlamaktaydý ve bu rehberde “Cumhuriyetin eserlerine dair derli toplu ve olgun malumat” bulunacaktý. Bu eser, yakýnda çýkacaktý. Halka söz söylemek isteyenlerin bu eserden yararlanacaklarý umuluyordu.
CHP, bu münasebetle, Cumhuriyet bayramýný “fikir ve söz yolundan kuvvetlendirmek için fýrka [parti] teþkilatý olan bütün” il ve ilçe merkezlerinde halk kürsüleri açmaya karar vermiþti. Üç gün sürecek olan bayramda “millî duygularýmýzýn inan verici sesler halinde bütün memlekette akisler yapmasýna hizmet için halk kürsüleri inkýlâba içinden baðlý bütün vatandaþlara” açýk olacaktý.
CHP tarafýndan saptanan kurallar þöyleydi: Parti teþkilâtý bulunan il ve ilçe merkezlerinde “halkýn en çok toplanabileceði yerlerde” halk kürsüleri kurulacaktý. Nüfusça kalabalýk yerlerde bu kürsülerin sayýsý ona kadar çýkabilecekti. Halk kürsüleri, bayram sürecince açýk olacaktý.
Kürsülerin “halkýn gelip geçmesine mani olacak þekilde cadde ve yol üstünde” kurulmamasý gerekiyordu. Her vatandaþ, kadýn ya da erkek, eðer 18 yaþýný bitirmiþse, halk kürsüsünden söz söylemek hakkýna sahipti. Her kürsü yerden en az yarým metre yüksekte kurulmalý ve üzerine de ‘CHP halk kürsüsü’ levhasý asýlmalýydý.
NELER SÖYLENECEK?
Elbette, halk kürsüsünden yararlanacak olanlarýn ne söyleyecekleri çok önemliydi; bunun için yeterli önlem alýnmýþtý da… Buna göre; “halk kürsülerinde söylenecek nutuklarýn mevzuu, inkýlâbýn, Cumhuriyetin ve istiklâlin kýymetini, üstünlüðünü ve ehemmiyetini mefhumlarla ve misallerle anlatmaktan ibaretti. Halk kürsülerinde söz söylemek, bayramdan evvel veyahut bayram esnasýnda kürsü baþýnda söz istemek ve almakla mümkündü.” Önceden sýraya girmek için mahalli parti binasýnda parti baþkanýna ya da bu amaçla görevlendireceði heyete baþvurmak gerekiyordu. Bir kiþiye bir kez olmak üzere en çok bir saat söz süresi verilecekti.”
NELER SÖYLENMEYECEK?
Talimatnameye göre; halk kürsüleri,“maksada yarar sözler için açýlmýþ olduðundan, kürsü baþýnda fýrkanýn bulunduracaðý heyet, söz sýrasýný tanzimden baþka, mevzuun maksada uygunluðuna ve söz zamanýnýn bir saati geçmemesi noktasýna dikkat” edecekti. Bu arada; söz konusu heyet, “Türk Ceza Kanunu’nda ve umumî içtimaat kanununda yazýlý suçlar mahiyetinde söz söylemelerine” de izin vermemeliydi.
HALK HATÝPLERÝ TEÞKÝLÂTI
CHP Genel Sekreterliði’nin 16 Kasým 1933 tarihinde parti örgütüne ilettiði bir yazýsýndan; CHP Halk Hatipleri Teþkilâtý’nýn yine bu sýrada canlandýrýlmak istendiði anlaþýlmaktadýr. Cumhuriyetin onuncu yýldönümünde belki de hayli yaygýn olarak uygulamaya konulmuþ olan bu giriþimin köklerinin yine 1931 yýlýna kadar geri gittiðini biliyoruz. Elbette partinin toplumla olan iliþkisini canlandýrmaya karar vermiþ olan CHP Genel Sekreteri Recep Peker’in bu alandaki öncü rolü inkâr edilemez.
Yine Peker’in söz konusu yazýsýndan; Cumhuriyetin onuncu yýldönümü kutlamalarý çerçevesinde, üç gün içinde toplam 356 kent ve kasabada kurulan 832 halk kürsüsünde toplam 5.885 nutuk verildiðini öðreniyoruz.
