CIA-MI6 kurgulu 1953 Ýran darbesine iliþkin yeni belgeler açýklandý. Darbe sorumluluðu ABD’de kalmýþtý. ABD’yi meðerse Ýngiltere kýþkýrtmýþ. Ýran darbe belgesi 64 yýl sonra açýklanýyor ise 15 Temmuz gizli belgeleri için kaç zaman lazým?
Ýran’da 1953’te darbe yaptýlar. Üzerinden çok zaman geçti. O da alçakça bir darbeydi. Ýran’da tarihin akýþýný deðiþtirdiler ve etkileri hala sürüyor. 1953 Ýran darbesinin ABD-Ýngiltere, CIA-MI6 iþbirliði ile yapýldýðý biliniyordu da, þimdiye dek Ýngiltere hep gölgede kalmýþtý. ABD tek baþýna sorumlu tutulurdu.
Önceki gün, ABD’nin 64 yýldýr gizli tuttuðu belgelerden ikisi açýklandý. Bu belgelerden, Ýran’da darbe fikrini Londra’nýn ABD’ye getirip pazarladýðý anlaþýldý.
Ýran’da Musaddýk’ýn devrilmesi fikri Londra’da doðup ABD’ye gelmiþ, ardýndan da ABD altyapýsýný ve imkanlarýný kullanýp Musaddýk’ý devirip, petrol çýkarýna kavuþan Ýngiltere, gölgede kalmayý sürdürmüþtü. Ýngiltere ABD’yi kullanýp, maþa yapmýþtý.
Üstelik yeni belgeler, Ýran’da darbe fikrine ABD’nin baþlangýçta karþý çýktýðýný gösteriyor. Londra’nýn darbe gerekçesi ve planý saðlam deðildir. Ama iki ay sonra Ýngiltere cinlik yapýp, söylem deðiþtirir ve ABD’nin ‘Komünizm’ alerjisini kýþkýrtmak için Musaddýk’ýn Komünist olduðu gazýný verir. ABD bu gazý yer.
Üstelik Tahran’daki ABD Büyükelçisi ‘Hayýr, Musaddýk Komünist deðil, tam tersi. Adam Komünizme karþý bir milliyetçi’ diye yýrtýndýðý halde.
1953’te Ýngiltere 2. Dünya Savaþý sonrasý emperyalist tiyatronun son perdesini oynamaktadýr. Kendi yapamadýðýný ABD’ye yaptýrýr. ABD bu role balýklama atlar, çünkü o da savaþ sonrasýnýn yükselen gücüdür ve tek derdi Sovyetler Birliði-Moskova’dýr. Moskova yayýlmasýnýn önlenmesi gereklidir. Ýran, Türkiye ve Pakistan ile birlikte Moskova’ya duvar oluþturmaktadýr. Duvarýn asýl görevi, Moskova’yý Ortadoðu petrolünden uzak tutmaktý.
Bu duvar kuruldu ama, Moskova birkaç yýl gecikmeyle ve yine darbeler yoluyla Mýsýr, Suriye, Irak, Libya üzerinden Ortadoðu’ya geldi. 1960 yaklaþýrken, Türkiye’deki darbeciler de gazeteden, dergiden okuduklarý Ortadoðu darbelerine hayranlýk geliþtiriyordu.
Ýran Darbesi, 1947’de kurulan CIA’nýn ilk baþarýsdýr. CIA Ýran’dan sonra 1954’te Guatemala darbesini baþardý. 1957’de Þam’da darbe denedi, baþaramadý. 1961’de Küba iþgal planý felaketle sonuçlandý. Darbe dýþý ‘Gizli Operasyonlarýn’ listesi daha uzundur.
Ýran 1953 hala bugünün darbesi
Ýran darbesini ve sorumlularýný 64 yýl sonra konuþmak küflenmiþ tarih, ya da akademik bir hobi deðil. Ýran darbesinden çok sayýda sonuç çýkarmak mümkün.
ÇÜNKÜ:
- 15 Temmuz alçaklýðýný yaþadýk ve savuþturduk. Evet her olay kendi süreci içinde ve zamanýn þartlarý içinde deðerlendirilir, ama her alçaklýðýn da dýþ ve iç maþasý vardýr. Dýþ uzantýlarýn ve iç maþalarýn nasýl iþlediðini, planlarýn nasýl yapýlýp uygulandýðýný yakýn tarihten, benzer olaylardan ders çýkartarak deðerlendirmek, þu an yapýlacak en faydalý iþ. ABD ve Ýngiltere 15 Temmuz konusunda hedef alýndýklarýnda rahatsýz oluyorlar. O zaman bildiklerini paylaþsalar ve jestlerle bazý adýmlar atsalar?
- 64 yýl önceki darbenin ayrýntýlarýnýn hala gizlenmeye çalýþýlmasý, zamanýn her þeyi örtmediðini gösteriyor. 64 yýl küflü tarih olsa, belgeleri gizlemek, sorumluluðu saklamak için son ana dek uðraþýlmazdý.
- Gizli operasyonda içerideki maþalar kullanýlýyor. Bunlar asker, sivil ya da din adamý oluyor. Bu ihanetlerin belgesi olmuyor, ya da belge yok ediliyor, gizleniyor, saklanýyor
- ABD Ýran darbesindeki payýný ilk 2009’da açýkladý. Sonra 2011’de BBC’nin ‘Musaddýk’a karþý nasýl medya kampanyasý yaptýk’ yayýný, dolaylý bir teyit sayýlsa bile... Hayýr, Ýngiltere kendini hep sakladý ve MI6’ýn baskýlarý ile ABD belgeleri hasýraltý edildi.
- Son açýklanan iki belgenin aslýnda 2025’te açýklanmasý bekleniyordu, ya da belki hiç açýklanmayacaktý. Gün yüzüne çýkmalarý, kýsmen tesadüftür.
- Bu kadar makale, kitap yazýlmýþ, sýzdýrma ve açýklama yapýlmýþken, Londra’nýn Ýran darbesindeki sorumluluðunu bu kadar ýsrarla gizleme çabasýný, ABD istihbaratçýlarý bile sorgulamaktalar.
- Ýran darbesi hala geçerli, konuþulmasý, incelenmesi hala gerekli. Çünkü Ýran’da bu darbeyle zaman durduruldu. 1953’ten sonra 25 yýl taht kuran Þah Rýza, zamaný durdurdu. 1979’dan þimdiye 40 yýllýk zamaný da Ayetullahlar durdurdu. Bugün bile Ýran 1953’ü yaþýyor: Kahrolsun... diyerek.
- Darbe, Ýran halkýndaki derin ABD ve Ýngiltere tepkisinin kaynaðý. Hala iki ülkeye ve genelde Batý’ya, Ýran kötü gözle bakýyor. Washington ve Londra resmen sorumluluk kabul etmediði için, iliþkiler 1953 düzeyinden bir adým ileri gitmiyor.
- Darbe, Ýran’da iktidarlarýn seçimle deðiþmesi sürecini durdurdu ve durdurmayý sürdürüyor.
- Bu iþler niye þimdi ortaya döküldü? ABD Ýran konusunda yalpalýyor. Trump, Ýran’ý düþman ve hedef yapma yolunda, ama halen Kuzey Kore ile meþgul. Suudi Arabistan ve Ýsrail, Ýran’ý Washington’a þikâyet etmiþti. Orada týpký Londra’nýn 1952’te ABD’yi gaza getirmesi gibi bir durum var. Þimdi Trump yönetimi, müttefikleri adýna Ýran’ý hedef almaya çalýþýyor.
- Brexit ile AB çýkýþýna hazýrlanan Londra, yeni pazar ve yatýrýmcý arýyor. Ýran, ambargodan çýkmýþ yeni petrol geliriyle uçaktan reçele herþeyin alýcýsý. 1953’ü kim unuttu, kim unutmadý?. Bu arada Fransa, otomobil fabrikasý ve otel kurmak, petrol gaz aramak için kalabalýk ticaret heyetiyle Ýran’a koþarken acaba “Hatýrlayýn, Ayetullah Humeyni’ye biz çok iyi ev sahipliði yapmýþtýk” mý dedi?
Ýran’dan sonra darbelere alýþýldý
Seçimle iþbaþýna gelmiþ 1882 doðumlu Baþbakan Musaddýk devrildi, kukla bir general-baþbakan üzerinden Þah Pehlevi, tahtý, tacý, skandalý ve dedikodusu ile operet kralý oldu. Darbe, petrol için yapýlmýþtý.
Darbenin içeride kuklalarý, maþalarý ve sebepleneni vardý, ancak darbenin planlayýcýlarý dýþarýdaydý. Musaddýk, Ýran petrolünü millileþtirip Ýngiliz petrol þirketini ülkeden atmýþtý, bu yüzden Ýngiltere’nin hedefi oldu.
Musaddýk’ý devirip, petrolde eski güzel günlere geri dönmek, Londra’nýn tek hedefiydi. Londra bu fikri ‘Komünist Musaddýk’ diye Washington’a sattý. Ýlk görüþmede ABD tarafý o kadar dünyadan habersizdi ki, ‘Musaddýk’ýn yerine kim gelecek?’ diye sorup, cevap bulamadýlar. Ýngilizler cevabý biliyordu, ama söylemediler: “Þah ve kuklasý General Zahidi....”
CIA, MI6 ile Ýran’da darbe planý ile milyon dolarlýk bütçe ayýrdýlar, iç ve dýþ medyada sahte haber yayýný garantilendi ve operasyonu yönetmesi için Tahran’a adam yollandý.
15 Aðustos’ta darbe, Baþbakan Musaddýk’ýn görevden alýndýðýný ilan eden düzmece bir Þah tebligatýyla baþladý. Ama Musaddýk duruma hakimdi ve darbecilerin çoðunu yakalayýp giriþimi bastýrdý. Þah Ýran’dan kaçtý, Zahidi saklandý. Musaddýk taraftarlarý sokaklarý doldurdu. Ancak duruma hakim olduðunu düþünen Baþbakan, halký eve yolladý. Bu aðýr bir hata idi.
16-17 Aðustos’ta geliþme olmayýnca CIA merkez, Tahran’da darbeyi yöneten ekibe 18 Aðustos’ta ‘Tamam darbe baþarýsýz kaldý, durun ve çekilin. Ýz býrakmayýn, bizi Musaddýk’a karþý zor durumda býrakmayýn’ dedi. CIA’nýn Tahran’daki ihtiraslý elemaný bu emri dinlemedi. Bir baþka yoruma göre, MI6 bu emrin elemana ulaþmasýný geciktirdi.
Sonra 19 Aðustos’ta baþka plan baþladý. ‘Komünist’ görünümlü ancak CIA-MI6’nýn örgütlediði kalabalýklar Tahran’da dükkanlarý ve iþyerlerini basýp, yakýp yýkmaya baþladý. Hesapta Musaddýk’ýn desteklediði Komünist ayaklanma baþlamýþtý. Ardýndan bu ayaklanmayý bastýrmak için, yine komplonun parçasý kalabalýklar ortaya sürüldü: ‘Þahý destekleyen halk, Musaddýk’ýn komünistlerine karþý direniyordu’
Bütün bu tiyatroda iki Ayetullah, bol dolar karþýlýðý rol oynamýþtý, bu iki Ayetullah’ýn taraftarlarý sokaktaki kalabalýk rolünü üstlenmiþti.
Sokak karýþtýrýldýktan sonra asker ‘huzuru saðlamak için’ sokaða çýktý. Tankla Musaddýk’ýn evini bombaladýlar. Musaddýk kaçmýþtý. Sonra tutuklandý. Birkaç yýl hapiste tutuldu, 1967’de ev hapsindeyken öldü. 85 yaþýndaydý.
Ýran bu darbeyi 64 yýldýr unutmamýþken, Türkiye’nin 15 Temmuz’u unutacaðýný düþünen var mý? Ýran için belki çok geç de, Türkiye ile iliþkilerin tamiri ve yanlýþlardan dönülmesi için bir niyet var mý? Yoksa gerçeklerin ortaya çýkmasý için 60 yýl mý geçmesi gerekiyor?
