Arabuluculuk son yýllarda yaygýn bir þekilde iþçi-iþveren anlaþmazlýklarýnda kullanýlan bir yöntem olarak uygulanýyor.
Uyuþmazlýk taraflarýný bir araya getiren alanýnda uzman arabulucular, objektif bir þekilde taraflarla görüþme saðlayarak kendi çözüm yöntemlerini geliþtirmelerini saðlamakta ve iletiþim kurmalarýna yardýmcý olmaktadýr. Gerektiðinde taraflara çözüm önerileri sunarak anlaþmalarý yönünde yol gösterici olmaktadýrlar.
Özellikle iþçi ve iþveren hem yargýlama masrafýndan kurtulma ve hem de anlaþmazlýklarý dostane çözme imkaný vermesi nedeniyle çok yüksek oranda anlaþma saðlandýðý görülmektedir.
7036 Sayýlý Ýþ Mahkemeleri Kanununa göre, 1.1.2018 tarihi itibariyle iþçilerin Kanuna, bireysel veya toplu iþ sözleþmesine dayanan alacaðýna veya iþe iade talebine iliþkin dava açmadan önce, dava þartý olarak arabulucuya baþvurmalarý zorunlu tutulmuþtur.
Ýþ kazasý veya meslek hastalýðýndan kaynaklanan maddi veya manevi tazminat davalarý ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarý kapsam dýþýdýr.
Çalýþan tarafýndan talep edilebilecek, kýdem tazminatý, ihbar tazminatý, kötü niyet tazminatý, eþitliðe aykýrýlýk tazminatý, sendikal tazminat, mobbing tazminatý, ücret, prim, ikramiye, fazla mesai ücreti, yýllýk izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ve benzeri iþçilik alacaklarýnýn söz konusu olmasý halinde arabulucuya gidilmesi gerekiyor.
4857 Ýþ Kanununun 20'nci maddesine göre Ýþ sözleþmesi feshedilen iþçi, fesih bildiriminin tebliði tarihinden itibaren bir ay içinde iþe iade talebiyle, zorunlu arabulucuya baþvurmak zorundadýr.
Arabulucuya baþvurulmadan dava açýldýðýnýn anlaþýlmasý hâlinde herhangi bir iþlem yapýlmaksýzýn davanýn, dava þartý yokluðu sebebiyle usulden reddine karar verilir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaþmaya varýlamamasý hâlinde, son tutanaðýn düzenlendiði tarihten itibaren, iki hafta içinde iþçi iþ mahkemesinde dava açabilir.
Ýþçinin arabulucuya baþvurmaksýzýn doðrudan dava açmasý sebebiyle dava usulden reddedilmekte ve ret kararý taraflara resen teblið edilmektedir.
Akabinde iþçi kesinleþen ret kararýnýn resen tebliðinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya baþvurabilmektedir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflarýn, iþçinin iþe baþlatýlmasý konusunda anlaþmalarý hâlinde;
a) Ýþe baþlatma tarihini,
b) Kararýn kesinleþmesine kadar çalýþtýrýlmadýðý süre için iþçiye en çok dört aya kadar doðmuþ bulunan ücret ve diðer parasal miktarýný,
c) Ýþçinin iþe baþlatýlmamasý durumunda iþçiye en az dört aylýk ve en çok sekiz aylýk ücreti tutarýnda tazminatýn parasal miktarýný,
Belirlemeleri zorunludur.
Aksi takdirde anlaþma saðlanamamýþ sayýlýr ve son tutanak buna göre düzenlenir.
Ýþçinin kararlaþtýrýlan tarihte iþe baþlamamasý hâlinde fesih geçerli hâle gelir ve iþveren sadece bunun hukuki sonuçlarý ile sorumlu olur.
6325 sayýlý Kanunun 18/5 madde hükmünde arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaþmaya varýlmasý hâlinde, üzerinde anlaþýlan hususlar hakkýnda taraflarca dava açýlamayacaðý öngörülmüþtür.
Dolayýsýyla arabulucu süreci ile birlikte ancak iþe iade yönünde anlaþýlmasý halinde çalýþanýn mahkemeye iþe iade istemiyle baþvurmasý mümkün olmayacaktýr.
Ýþe iade istemi konusuyla imzalanan arabulucu görüþmesinin geçerli olabilmesi için de iþe baþlatma tarihinin, boþta geçen süre ücretinin ve iþe baþlatmama tazminatýnýn açýkça tutanakta yer almasý gerekir.
Aksi takdirde arabulucu görüþmesinde anlaþma yapýlmamýþ saðlanacak ve iþçinin iþe iade istemiyle dava açmasý mümkün olacaktýr.
