Suriye’nin bir Türk savaþ uçaðýný düþürmesiyle baþlayan kriz, hem bölgede, hem de küresel ölçekte dikkatle takip ediliyor. Olup biteni ana baþlýklarýyla ve son dönemde yaþanan bazý geliþmelerle birlikte deðerlendirmeye çalýþalým.
Bir: Ankara, çok zor ve kritik bir sorunu, son derece dikkatli ve soðukkanlý bir yaklaþýmla yönetiyor. Baþlý baþýna önemli ve deðerli; zira kriz yönetim tarihimizin içler acýsý olduðu malum.
Ýki: Baþbakan Tayyip Erdoðan’ýn, TBMM’deki muhalefet parti liderleriyle yapmýþ olduðu görüþmeleri ve bilgilendirmeyi de bu çerçevede görmek gerekiyor. Bu hamle, Türkiye’nin ihtiyacý olan ‘devlet aklý’ inþasýnýn olmazsa olmaz parçasýdýr. Umarýz kýsa sürede bu süreç, sýradan iktidar-muhalefet tartýþmasý kýskacýna girmez.
Üç: Gelelim krizin perde arkasýna. Öncelikle Þam’ýn, üstelik kýlý kýrk yarma alýþkanlýðý olan bir siyasi geleneðin, en azýndan müttefikleriyle temasta bulunmadan böyle bir adýmý atacaðýný düþünmek çok zor. Ancak ‘Hangi Þam?’ sorusu çok deðerlidir ve bu saldýrýyý anlamamýz için bize lazým olacaktýr. Bir kenara not edelim.
Dört: Geçtiðimiz günlerde Ýngiliz basýnýnda ayrýntýlý biçimde yer alan ‘Suriye için Yemen modeli’ haberlerini hatýrlamanýn tam yeridir. Bugüne kadar Suriye üzerinde farklý yerlerde duruyor gibi görünen büyük güçlerin, birdenbire böyle bir ittifak arayýþý içinde olmalarý manidardýr.
Beþ: Yemen modeli basittir. Temel mantýðý ‘Esad gitsin, ama Ýhvan gelmesin’dir. Beþer Esad ve ailesi, dokunulmazlýk verilerek baþka bir ülkede hayatlarýna devam edecek ve yeni iktidar modeli için ‘eline kan bulaþmamýþ yeni bir Esad’ bulunacaktýr. Bu iktidar modelinin hamurkarý da Paris, þemsiyesi Moskova olacaktýr.
Altý: Türkiye’nin baþýndan beri savunduðu tezi hatýrlayalým. Sandýk kurulsun ve herkes seçim sonucunda ortaya çýkacak iktidara saygýlý olsun. Böyle bir iktidarýn, normal bir seçimde tek adayý vardýr; Suriye Ýhvan’ý, yani Müslüman Kardeþler. Ýþte iplerin koptuðu ve Ankara’nýn ‘sistem’den ayrýldýðý nokta burasýdýr. ABD-Fransa baþta olmak üzere Batý ittifaký, muhtemel bir Ýhvan iktidarýna geçit vermemek için yol aramaktadýr. O yolu ‘derin Suriye’ ile aradýklarýný unutmayalým.
Yedi: Paralel bir örnek. Mýsýr’da nihayet Ýhvan adayýnýn kazandýðý açýklandý. Ancak þu dakikaya kadar olup biten, özellikle de Yüksek Askeri Konsey’in gücü, bu ülkede iþlerin sanýldýðýndan çok daha sýkýntýlý olduðuna iþaret etmektedir. Bakalým Mýsýr Ýhvan’ý nasýl bir politik duruþ sergileyecek ve bunun Arap dünyasýnda etkileri neler olacak.
Sekiz: Ýngiliz medyasýnýn ortaya koyduðu ‘Yemen modeli’, Suriye’deki derin iktidarýn, Esad kamburundan kurtulmasýnýn önünü açmaktadýr. Esad’ýn gerçek iktidar sahibi olmadýðý, sadece derin bir yapýnýn sözcüsü olduðu gerçeði bir kez daha karþýmýzdadýr. Uçak saldýrýsýnýn mimarý bu yapýdýr. Hamisi de Rusya olarak tayin edilmiþtir.
Dokuz: Böylece hem Ýhvan iktidarý engellenmiþ olacak, hem uluslar arasý düzeyde meþruiyet kazanýlmýþ olacak, hem de Ýran’ýn Þam’daki aðýrlýðý kýsmen azaltýlacaktýr. Eðer bu plan tutarsa, bir taþla pek çok kuþ avlanacaktýr. Ne yazýk ki planýn hedeflerinden bir tanesi, hatta merkezi, Türkiye’yi sürecin dýþýnda býrakmaktýr.
On: Ankara dikkatli ve zor bir süreci yönetiyor, o nedenle birlik zamaný. Ancak þunu da söyleyelim. Suriye konusunda izlediðimiz politika, uluslar arasý sistem nezdinde kabul görmemiþtir, hatta birilerinin iddia ettiðinin aksine onlarý çok rahatsýz etmiþtir. Tabloya bu gözle bakmanýn yararý olacaktýr. Son Daðlýca saldýrýsýný bu çerçevede deðerlendirdiðimiz takdirde, bazý konular çok daha netleþecektir.
