Þimdiki genel baþkaný Dersim’li olan CHP için bu konu iki ucu keskin kýlýç gibi... Bir yandan Atatürk’ün ve diðer kurucu babalarýn hatýrasýný korumak ve bu arada parti içindeki “ulusalcý” duyarlýlýðý yönetmek gerekiyor... Öbür yanda ise kendilerine yöneltilen suçlamalara ve partinin geçmiþiyle yüzleþme çaðrýlarýna cevap vermek icap ediyor.
CHP lideri Kýlýçdaroðlu bu zorluðu aþmanýn yolu olarak meseleyi mümkün olduðunca konuþmamayý, sessiz kalarak geçiþtirmeyi tercih etmiþ görünüyor. Mantýklý bir tercih... Ne var ki Türkiye’deki gündemi belirlemek CHP yönetiminin elinde olan bir husus deðil. Bu yüzden özellikle iktidar partisi þu ya da bu vesileyle bu konuyu gündeme getirdikçe her defasýnda Kýlýçdaroðlu’nun rahatýnýn kaçacaðý muhakkak.
Bunlar konunun güncel siyasetle ilgili boyutu... Ancak güncel siyasi tutumlar belirlenirken tarihî ve sosyal gerçeklerin de titizlikle deðerlendirilmesinde fayda var. Bugünlerde Dersim konusu, hadisenin yýldönümü ve CHP’deki tartýþma dýþýnda, bir de hükümetin “Alevi Açýlýmý” kapsamýnda gündemde... Bu kapsamda Tunceli ilinin adýnýn yeniden Dersim yapýlmasý gibi jestleri de içeren bazý adýmlar atýlacaðý söyleniyor. Baþbakan Davutoðlu, Hacýbektaþ’ta Alevilere hitaben yaptýðý konuþmada Dersim’i “Modern Kerbela” olarak tanýmlýyor...
Alevi Açýlýmý hem toplumsal hem de politik bakýmdan bir an evvel gerçekleþtirilmesi gereken bir ihtiyaç. Davutoðlu’nun hem Türkiye’nin sosyolojik realitelerine hâkimiyeti, hem yakýn tarihin trajik hadiselerine sebep sonuç iliþkileri baðlamýnda vukûfiyeti, hem de muhataplarýna gönül dilinden hitap edebilme özelliði bu meselenin çözülebilmesi yolunda bir þans.
Gelgelelim Dersim aslýnda Alevi probleminin sembolleþtiði bir adres sayýlmaz. Dersimlilerin çoðunlukla Alevi olduklarý doðru ama 1937’deki Dersim Hadisesi bugün daha ziyade Siyasi Kürt Hareketinin hissiyat dünyasýnda önem taþýyor. Türkmen Alevilerinin büyük çoðunluðu için ise Dersim Hadisesi o kadar fazla bir anlam ifade etmiyor; en azýndan bir tür “Modern Kerbela” anlamýna gelmiyor.
Aslýna bakarsanýz Dersim’deki katliamýn Alevileri hedef almýþ olduðu iddiasý da pek makul deðil. Daha ziyade Sünni çoðunluðun din anlayýþýyla meselesi olan tek parti yönetiminin Alevileri sindirmeyi, hatta tasfiye etmeyi amaçladýðýný söylemek için inandýrýcý bir sebep yok. Maksat Alevileri kýrmak olsaydý iþe Dersim’den baþlanmasý da mantýklý olmazdý zaten.
Haddizatýnda Tunceli’nin Kürt Alevilerinin Türkiye’deki diðer Alevi topluluklarýyla pek fazla ilgileri de yok. Bir misal... 1969 seçiminde Birlik Partisi adaylarý Amasya’da yüzde 20.7, Tokat’ta yüzde 16.2, Erzincan’da yüzde 15.6, Çorum’da yüzde 14.5, Malatya’da yüzde 6.8 ve Sivas’ta yüzde 6.2 oranýnda oy almýþtý. Türkiye’deki Alevilerin siyasi temsilcisi olan Birlik Partisi, nüfusunun tamamýna yakýný Alevi olan Tunceli’de ise ancak yüzde 6 oranýnda oy alabildi. Bu tablo Tunceli Alevilerinin Türkiye’deki geniþ Alevi topluluklarýyla iliþkilerinin hangi seviyede olduðunu da gösteriyor. Onun için Alevilerin çoðunluðunun Dersim konusunda hassasiyet sahibi olmayýþlarý da anlaþýlabilir bir durum.
Dersim’deki katliamýn Alevileri hedef aldýðý iddiasý makul deðil demiþtik... Ama diðer yandan tek parti yönetiminin Kürtleri ezmek amacýyla bu katliamý gerçekleþtirdiðini iddia etmek de ayný þekilde mantýktan uzak. Çünkü Dersim nüfusu çoðunlukla Kürt (Zaza) olmasýna raðmen Kürtleri temsil niteliði de taþýmýyor. Özellikle dinî-kültürel bakýmdan Anadolu’daki diðer Kürt topluluklarýyla ortak özellikleri az.
Bir misal daha... 1916’da, yani tam da Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda Rusya’nýn ve bazý Ermeni örgütlerinin teþvikiyle Dersim havalisinde (bugünkü Tunceli, Erzincan, Elazýð, Bingöl...) baðýmsýz bir devlet kurmak amacýyla Osmanlý’ya karþý ayaklanmýþ olan Seyit Rýza, Cumhuriyetten sonraki en büyük Kürt ayaklanmasý olan 1925’teki Þeyh Said Ýsyanýna ise katýlmamayý tercih etmiþti.
Yine de Dersim Kürtlerinin baþýndan beri Siyasi Kürt Hareketi içinde daima önemli bir yeri oldu. Kürt örgütlerinin çoðunda etkili konumlarda oldular. Özellikle PKK içindeki Tunceli kanadýnýn aðýrlýðý bilinen bir husus. Dolayýsýyla bütün Kürtler için olmasa da Siyasi Kürt Hareketi için Dersim bir sembol deðeri taþýyor. Hiç deðilse Aleviler için taþýdýðýndan daha fazla...
