Birinci Dünya Savaþý’nýn daha ilk haftasýnda Enver Paþa, Rusya ile ittifak yapmak istemiþti. Bu ittifak gerçekleþse, tarih deðiþirdi.
Birinci Dünya Savaþý Osmanlý için 1 Aðustos’ta Almanya’nýn Rusya’ya savaþ ilanýyla baþladý. 2 Aðustos’ta Osmanlý, Almanya ile gizli ittifak anlaþmasý imzaladý... Bu anlaþmanýn imzasýndan Ýstanbul’da beþ kiþi haberdardý. Ardýndan seferberlik ilan edildi. Osmanlý ordusu savaþa hazýrlanýyordu ama sorana ‘Tarafsýzýz’ deniyordu.
Almanya, Osmanlý ordusunu en kýsa zamanda Rusya’ya sokma niyetindeydi. Savaþý kazandýðýnda Almanya’nýn Osmanlý arazisindeki hakimiyeti pekiþecekti. Osmanlý parçalanýrsa da Almanya erken gelen olacaktý. Ýngiltere ve Fransa ile ittifak halinde olan Rusya, Ýstanbul ve Boðazlarý gözüne kestirmiþti. Babý Ali’nin esas kaygýsý, tarihi düþman Rusya idi.
Ancak Babý Ali, Almanya ile 2 Aðustos gizli anlaþmadan sonra dahi Rusya merkezli olarak, Ýngiltere ve Fransa ile ittifak aramýþtýr. Hem de 3 Aðustos’ta Sultan Osman ve Reþadiye zýrhlýlarýna Ýngiltere’nin el koymasýna raðmen... 30 Ekim’de Goeben ve Breslau Karadeniz limanlarýný bombaladýðýnda bile, Rusya-Osmanlý ittifak ihtimaline açýk kapý vardý... Ancak bu çabalarý, Osmanlý’yý parçalamaya kararlý olan Ýngiltere ve Fransa baltalamýþ, Almanya da Karadeniz saldýrýsýyla, Osmanlýyý savaþa sokmuþtur. 1914’te savaþýn baþýnda Osmanlý-Rusya ittifaký kurulsa, tarih deðiþirdi.
5 Aðustos: Almanya ile gizli ittifak anlaþmasýndan üç gün sonra Enver Paþa, Rus askeri ataþesi General Leontiev ile görüþür. Bir gün önce Almanya, Belçika’ya girmiþtir.. Goben ve Breslau o gün Malta açýðýndan doðuya yol almaya baþlamýþlardýr. Enver Paþa-Leontiev görüþmesini Rus Sefiri Mikhail Nikolayevich von Giers, St Petersburg’a rapor eder. (Polonsky, J. Documents Diplomatiques Secrets Russes 1914-1917)
Enver Paþa, seferberliðin Rusya’ya yönelik olmadýðýný hatta Rusya Osmanlý endiþelerini giderirse, Türk ordusunun Kafkasya’dan çekilebileceðini söyler. Sonra Enver Paþa, Rus ataþeyi muhtemelen koltuktan düþme noktasýna getirir: “Devlet-i Aliye hiçbir ülkeye baðýmlý deðildir, sadece kendi çýkarlarýný gözetecektir. Rusya Türk ordusu ile iþbirliði yapmayý düþünürse, bu iþbirliði imkansýz deðildir.”
Enver Paþa Rus-Türk ortak ordusu kurulmasýný öneriyordu. Böyle bir ortak ordu, Balkanlarda herkesi saf dýþý býrakabilirdi. Ya da bu ordu, Balkan desteðiyle Avusturya’ya da karþý durabilirdi. Karþýlýðýnda, Osmanlý için Batý Trakya’da sýnýr düzeltmesi ve Ege adalarýnýn iadesi gerekiyordu. Enver Paþa, Balkan ittifaký kurulacaksa, Yunanistan için Epir’de, Bulgaristan’a Makedonya’da, Sýrbistan’a da Bosna-Hersek’te sýnýr düzenlemesi önermekteydi.
Yani Osmanlý, Rusya ile ittifak arýyor ve çare öneriyordu: Osmanlý’nýn toprak bütünlüðünün korunmasý, o zamana dek kaybedilen Balkanlarda sýnýr deðiþiklikleri ve mutlaka Ege Adalarý.
Rus askeri ataþe hayretle Enver Paþa’yý dinler ve Alman subaylarýn hakim biçimde ülkede olduklarýný hatýrlatýr. Enver Paþa, Berlin’in sadece kendi çýkarýný gözettiðini, Almanya’nýn Osmanlýyý kendi nüfuz alanýna almak istediðini, bunun gerçekleþmeyeceðini çünkü Devlet-i Aliye’nin tümüyle kendi çýkarýný gözeteceðini söyler.
Bu arada ayný gün, Ýstanbul’daki Bulgar sefiri de Rus sefir Giers’i ziyaret etmiþtir. Rus sefiri, merkeze yolladýðý telgrafta Bulgar sefiri ile Enver Paþa’nýn ayný þeyleri söylediklerini, muhtemelen anlaþarak geldiklerini yazar. Böyle bir Balkan blokunun Rusya çýkarýna olduðunu, zamaný gelince de Rusya’nýn Boðazlara hakim olabileceðini belirtir. Rus Dýþiþleri Bakaný Sazanov ise sefirine “Görüþmeleri sürdür ama taahhüt altýna girme” der.
Ne olmaktadýr? Almanya ile gizli anlaþmasýna raðmen Osmanlý, Rusya ile ittifak aramaktadýr. Ýki yýl önce kýyasýya savaþan Osmanlý ile Bulgaristan, yeni þartlarda Balkan ortaklýðý konuþmaktadýr. Üstelik, Osmanlý’nýn Rusya’dan talepleri, hayli mütevazidir: Batý Trakya Müslüman topraðý ve Ege Adalarý. Esas hedef, elbette Ýmparatorluðun mevcut sýnýrlarýnýn korunmasý idi.
6 Aðustos: Almanya-Osmanlý gizli ittifak anlaþmasýndan 4 gün sonra ve Alman gemileri Goben ve Breslau’nun Çanakkale’den girmelerinden 4 gün önce... Enver Paþa yine Rus Askeri Ataþe ile görüþür ve Osmanlý ordusunun, iyi niyet ifadesi olarak Kafkas cephesinden geri çekilebileceðini söyler. Bu birlikler Trakya’ya konuþlandýrýlacaktýr. Rusya ile ittifak kurulursa, Alman askeri heyeti Ýstanbul’dan çýkartýlacaktýr. Rusya ile anlaþma 5 ya da 10 yýllýk olmalýydý. Osmanlý, Ege Adalarýný ve Batý Trakya’yý istemektedir.
Öneriyi Rus Dýþiþleri Bakaný ihtiyatla karþýlar. Ýstanbul sefiri Giers ise Enver Paþa’nýn önerisinin hemen kabul edilmesini savunur. Enver Paþa’nýn önerisinin gerçekliðinden kuþku duyulsa da, Rusya bu öneriyi reddederse, Almanya kazanacaktýr. (Giers-Sazanov telgraflarý 9 Aðustos 1914; Pokrovksy, M. N. Pages d’Histoire 1929)
Sazanov ise kuþkuludur. Sefirine “Osmanlý þayet, Avusturya-Almanya ile ittifak yaparsa, Rusya’nýn Anadolu’yu ele geçireceðinin Babý Ali’ye bildirilmesini” ister.
Rus sefiri Giers, gizli Alman-Osmanlý anlaþmasýný duymuþtur ve Türklerin önerisinin zaman geçirilmeden kabul edilmesini istemektedir. Ýttifak kurulursa, Rusya Balkanlarda üstünlüðü saðlayacak, Osmanlý üzerindeki Alman hakimiyeti kýrýlacak ve en az 200 bin Osmanlý askeri Avusturya’ya karþý safa geçecektir. Sefir “Tarihi an geldi” diye yazar.
10 Aðustos: Goeben ve Breslau Boðazlardan geçmiþtir. Herkes þaþkýndýr. Rus sefiri Giers, St Petersburg’un acele karar almasýný ister. Osmanlý ile Bulgaristan bir arada tutulmalýdýr. Yoksa iki güç Rusya’ya karþý duracak ve ‘yarýn çok geç olacaktýr’. Giers, gizli bir Alman-Osmanlý anlaþmasý olduðunu da teyit etmiþtir. Buna raðmen, “Türklerle anlaþalým. Son bir umut da olsa, Türkleri Almanlardan kopartmak bizim için çok önemli” demektedir.
Fransa Dýþiþleri Bakanlýðý ise Osmanlý ile ittifaka çok uzaktýr. Ayný gün Rus Sefiri Izvolsky’e Fransa “Osmanlýyý karþý tarafa itersek, sonra iþini bitiririz” der.
15 Aðustos: Rus Dýþiþleri Bakaný Sazanov, Enver Paþa’nýn önerisini Paris Sefiri Izvolsky ve Londra Sefiri Alexander Von Benckendorff’a yollar. Osmanlýnýn tarafsýzlýðýna karþýlýk Rusya þunlarý önerecektir: 1- Osmanlý, samimiyet iþareti olarak seferberliði sona erdirecektir 2- Rusya ittifaký, Osmanlý toprak bütünlüðünü garanti edecektir. 3- Almanya’ya verilen bütün imtiyaz, Osmanlýya geçecek ve bu durum gelecekteki barýþ anlaþmasýnda teyit edilecektir.
Ayný gün Giers, önerileri Sadrazam Damat Ferit Paþaya iletir. St Petersburg’a yollanan telgrafa göre Sadrazam, toprak bütünlüðü ve Almanya imtiyaz iptalini memnuniyetle karþýlamýþtýr.
Babýali’nin Rusya’dan çekindiðini bilen Sazanov, Osmanlý’ya verilecek garantilerin Ýngiltere ve Fransa tarafýndan da teyidini gerekli bulur. Sazanov, Boðazlarýn güvenliði için Limni adasýný Osmanlýya verecektir. Limni’ye karþýlýk da Yunanistan’a Sakýz, Midilli Adalarý ve Yanya verilecektir.
Bu arada Ýstanbul’daki Sefir Giers, Sadrazam’ýn güç kaybetmekte olduðunu, Enver Paþa’nýn bütün yönetimi ele almaya hazýrlandýðýný ve Türk-Alman anlaþmasýnýn muhtemelen imzalanmýþ olduðunu bildirir. Ancak ekler: St Petersburg Osmanlý ile ittifaký kabul ederse, durum deðiþecektir.
16 Aðustos: Goeben ve Breslau 6 gündür Ýstanbul’dadýr. Rus Dýþiþleri Bakaný Sazanov, Londra ve Paris’e Osmanlý-Rus ittifak anlaþmasýnýn taslaðýný yollar:
1- Türkler Kafkasya’dan çekilecektir.
2- Türkler Balkanlarda, gerekirse Bulgaristan ile de savaþacak bir orduyu Rusya’ya verecektir.
3- Almanlar Ýstanbul’dan çýkartýlacaktýr.
4- Karþýlýðýnda Osmanlý, 22. Meridyene kadar Batý Trakya’yý ve Ege Adalarýný alacaktýr. (Ýþte burasý çok ilginç: 22. Meridyen, yukarýda Sofya’nýn Batýsýndan, Aþaðýda da Selanik’in Batýsýndan ve Komanova’nýn yakýnýndan geçer. Batý Trakya, Türktür.)
5- Rusya-Osmanlý savunma anlaþmasý 10 yýl süreli olacaktýr.
Paris’te ise Fransýz Bakan Delcasse, Osmanlý vaatlerinin iþe yaramayacaðýný, müttefiklerin Balkan ittifaký kurup Osmanlýya karþý harekete geçmesini, Trakya’da Enez-Midye hattýna kadar alanýn Bulgaristan’a verilmesini ister. Fransa, Osmanlýnýn Balkan ittifakýna karþý bir þey yapamayacaðýna inanmaktadýr.
Londra’da Dýþiþleri Bakaný Grey, Osmanlý toprak bütünlüðünü ve Almanlarýn çýkartýlmasýný destekler. Ancak Batý Trakya ya da Limni’nin Osmanlýya verilmesine karþýdýr.
Londra’nýn hesaplarý baþkadýr: Osmanlýya toprak verilmesinin, kadim Ýngiliz uzantýsý Venizelos’u kýzdýracaðý hesaplanmýþtýr. Londra, Osmanlýnýn bu þekilde Rus etkisine girmesinden de memnun deðildir ama bunlar Rus sefire söylenmez. Bir gizli niyet de þudur: Ege Adalarý Yunanistan’da kalýnca Ýngiltere adalar üzerinden ve Yunan desteði ile Çanakkale’ye saldýrýp kolayca Ýstanbul’a ulaþacaðýný daha Aðustos 1914’te hesaplamaktaydý. Ýngiltere de Boðazlarýn hayalini kurmaktaydý.
Rusya’nýn Osmanlý ile ittifak planlarý toprak tavizi bahanesiyle ve Osmanlýyý karþý safa itmek için Ýngiltere ve Fransa tarafýndan baltalanmýþtýr.
