E-posta ya da telefonla bana ulaþan bazý okurlarým Dikkat Eksikliði Hiperaktivite Bozukluðu sorununda yararlý olabilecek bitkisel ürünler konusunda bilgi talep ediyorlar. Bu bakýmdan bu hafta bu konuda bilgileri incelemek istedim.
Dikkat Eksikliði Hiperaktivite Bozukluðu (DEHB) çocuklukta baþlayarak, tüm bir yaþam boyunca etkisi görülebilen bir kronik bozukluk. Aslýnda dikkat eksikliði, hiperaktivite gibi davranýþlara erken çocuklukta rastlansa da, ancak çocuk okula gitmeye baþlayýnca fark edilebilir. Arkadaþlarý ile iliþki sorunlarý, okuma becerisinde gecikme, sýnýfta aþýrý hareketlilik gibi davranýþ farklýlýklarý ile dikkati çeker. Daha ileri yaþlarda davranýþlarda deðiþim gözlemlenmekte, iþ hayatýnda baþarýsýzlýk, istikrarsýz yaþam, öfke ve stres kontrolünde baþarýsýzlýk, aile iliþkilerinde sorunlar ve benzeri þekillerde farklýlaþmaktadýr. Ýster çocukluk isterse eriþkinlik döneminde olsun Dikkat Eksikliði Hiperaktivite Bozukluðu sadece hastalarý deðil çevrelerini, ailelerini, ebeveynlerini de etkilemektedir.
Tedavi seçenekleri arasýnda nöotropik etkili bitkisel ürünlerin þikayetlerin kontrolünde yarar saðlayabildiði bildirilmektedir. Bunlar arasýnda bir Geleneksel Hint týbbý bitkisi olan Gotu Kola (bilimsel adý Centella Asiatica) çiçek, kök, yaprak ve gövdesinden hazýrlanan özütlerin günlük 750 miligram dozda saðlýklý yetiþkinlerde hafýzayý ve algýlamayý geliþtirdiði; 400 miligram günlük dozda ise öðrenme güçlüðü olan çocuklarda algýlamayý artýrdýðý gözlemlenmiþ. Bir baþka bilinen bitki ise Ginkgo biloba yapraklarýndan hazýrlanan standardize edilmiþ özüt (yüzde 6 terpenik laktonlar). Yapýlan çalýþmada DEHB sorunu olan çocuklarda etkinliði standard ilaç (metilfenidat) ile karþýlaþtýrýlmýþ. Ginkgo özütünün etkisinin ilaçtan daha düþük olmasýna mukabil, yan etki bakýmýndan Ginkgo’nun standart ilaca göre çok daha güvenli olduðu bildiriliyor.
Bunlarýn dýþýnda ülkemizde pek tanýnmayan Hint bitkisi Bakopa (Bacopa monnieri)’nýn hafýza sorunu olan çocuk, genç ve yetiþkinlerde etkili olduðunu gösteren klinik araþtýrmalar bulunuyor. Etkili bileþenleri triterpen yapýsýnda bakozitlerin sinirleri koruyucu etkisi (nöroprotektif) bulunduðu bildiriliyor. Bazý araþtýrmalarda Bakopa, Gotu Kola ya da Ginkgo kombinasyonlarýnýn uygulandýðý görülüyor.
Yatýþtýrýcý, uyku verici bitkisel ürünlerin DEHB sorunu üzerinde bir etkisi bulunup bulunmayacaðý henüz klinik olarak incelenmemiþ. Ancak pasiflora (Passiflora incarnata) çiçekli yapraklarý ile hazýrlanan alkol özütünün DEHB sorunu üzerinde sentetik ilaç metilfenidat kadar etkili olabildiði ve yan etki bakýmýndan çok daha güvenilir olduðu yürütülen bir çift körlü çalýþma ile gösterilmiþ. Biberiye ve adaçayý uçucu yaðýnýn da algýlamayý artýrdýðýndan daha önceki yazýlarýmda bahsetmiþtim.
Görüldüðü bu konuda seçenekler oldukça sýnýrlý, ancak özellikle çocuklara hemen kuvvetli farmakoterapi uygulamalarýna baþlanmadan önce bu düþük riskli güvenilir tedavi seçeneklerin denenmesinin doðru olacaðýný düþünüyorum.
