Tüm dünyada doðal tedavi sistemlerine olan ilgi hýzla artýyor. Son raporlara göre tüm dünyada 2018 yýlýnda doðal tedavi için 218 milyar dolar olan harcanýrken 2024 yýlýnda bu rakamýn 320 milyar dolara ulaþacaðý tahmin ediliyor. Sadece Amerika Birleþik Devletleri’nde 2018 yýlýnda yaklaþýk 9 milyar dolarlýk bir ticaret hacmi kaydedilmiþ. Ülkemizde de benzer bir artýþ görülüyor. Özellikle 2014 yýlýnda yürürlüðe giren “Geleneksel ve Tamamlayýcý Týp Uygulamalarý Yönetmeliði” ile bazý doðal tedavi yöntemleri resmi olarak da kabul edildi. Saðlýk Bakanlýðý bünyesinde GETAT daire baþkanlýðý oluþturuldu. Bu uygulamalar arasýnda þüphesiz beni ilgilendiren Fitoterapi. Halkýn artan ilgisine cevap verebilmek, Fitoterapi uygulamalarýnda çaðdaþ bilimsel düzeyin saðlanmasý amacýyla hekimler ülke çapýnda birçok üniversitede kurulan merkezlerde eðitim alýyor ve onlara “Fitoterapist” sertifikasý veriliyor. Eðitim alan fitoterapistler televizyonlarda, sosyal medya ya da gazetelerde tedavi önerileri veriyor. Bu husus benim gibi fitoterapiye gönül vermiþ bilim insanlarý için hayallerimizin ötesinde bir geliþme. Ancak sevinmek yerine giderek endiþeleniyorum.
Geçen pazar sabahý sabah kahvaltýsý sýrasýnda TV’de kanallarý deðiþtirirken kanallardan birinde bir saðlýk programýnda “Fitoterapist Dr.” ülser ve reflü için bir çay karýþýmý hazýrlýyordu. Kendinden gayet emin bir þekilde önündeki bitkileri neden bitki çayýna ilave ettiðini açýklýyordu. Karýþýma önce sarý kantaron çiçeði ilave etti, depresyonu ve stresi gidermesi beklentisi ile; sonra ebegümeci yapraðý içerisindeki müsilajýn mide-baðýrsak cidarýný kaplayarak geçirgen baðýrsak sendromunu bile iyileþtirebildiðini söyledi; biberiye yapraðýný safra artýrmak için kattý; aynýsefa çiçeði ve kudret narý yapraðý ilave etti ülseri iyileþtirmesi için; civanperçemini ise spazmý çözmesi için ilave etti. Sonra üzerine sýcak su ilave ederek demledi. Eðitimi nereden aldý bilmiyorum ama sarý kantaronun çay halinde depresyon ya da ülser tedavisinde herhangi bir etkisinin bulunmadýðýný öðrenememiþ. Kudret narý yapraðý ilave etmesi ise tam bir facia. Kudret narý’nýn ülserde etkili olan kýsmý meyvesidir; meyvesi ile hazýrlanan yaðlý ekstre ya da ballý karýþýmýn ülser tedavisinde etkili olduðu yürütülen bilimsel araþtýrmalar ile de kanýtlanýyor. Halbuki yapraklarý tam ters etki yapýyor; yürütülen bilimsel araþtýrmada kudret narý yapraklarýnýn çayý (sulu ekstresi) verilen deney hayvanlarýnda mide asitliðinin azaldýðý ancak midenin koruyucu mukus tabakasýnýn inceldiði, mide mukozasýnýn bütünlüðünün bozulduðu (yani hasar gördüðü) ve ayrýca vücutta savunma görevi yapan antioksidan enzimlerin (süperoksit dismutaz, glutatyon, katalaz) seviyesini düþürdüðü tespit edilmiþ. Antioksidan enzimlerde bu azalma vücuda zararlý metabolitler oluþturduðu anlamýna geliyor (Oyesola ve ark, 2019).
Saðlýk Bakanlýðý tarafýndan GETAT uygulamalarýnýn gündeme getirilmesindeki amaç doðal koruyucu ve tedavi yöntemlerinin þarlatanlar tarafýndan deðil de hekimler tarafýndan güncel bilimsel bilgiler doðrultusunda uygulamasýný saðlamaktý. Bu husus son derece önemli. Eðitim alan hekimlerin fitoterapi gibi doðal yöntemleri çaðdaþ tedavi yöntemlerine entegre ederken bilimsel kanýtlarý mutlaka göz önüne almasý gerekir. Aksi takdirde herhangi bir saðlýk eðitimi olmayan, insan saðlýðýný maddi menfaat uðruna riske atan uygulayýcýlardan ne farký kalýr? Fitoterapi eðitimi alan hekim arkadaþlar benim için çok deðerli; çünkü hali hazýrda uygulanan tutucu Ortodoks týp eðitiminden sonra insanlara daha iyi nasýl hizmet verebilirim düþüncesi ile zaman ayýrarak bu eðitime katýlýyorlar. Ancak yaptýklarý uygulamalar bilimsel kanýtlar doðrultusunda olmazsa yarardan ziyade zarar getirmesi kaçýnýlmaz.
Burada Saðlýk Bakanlýðý’na da bir eleþtiri yapmak gerekiyor. Yeterli bilimsel uzman kadrosu olmadýðý halde “toplama elemanlar” ile eðitim verilmesine onay veriliyor. Bu gidiþle bir süre sonra bir tedavi kaosu kaçýnýlmaz olabilir.
