Amerika’da tam baþkanlýk sistemi var. Fransa’da ise yarý baþkanlýk sistemi. Amerika sistemi baþkanlýk ekseninde oluþmuþ bir sistem deðildir.
Eyaletler sisteminden baþkanlýk sistemine doðru bir geçiþ yaþanmýþtýr Amerika’da.
Bazýlarýnýn sandýðý gibi Amerika’da baþkanlýk sistemi olduðu için eyaletler sistemine geçilmemiþtir. Tam tersine eyaletler sisteminden, siyasi ve güçlü bir birlik oluþsun diye baþkanlýk sistemine geçilmiþtir.
Ne mi demek istiyorum?
Þunu:
Baþkanlýk sistemi eyaletler sistemini içkin deðildir.
Baþka bir tabirle eyalet sistemi veya federasyon baþkanlýk sistemi için “olmazsa olmaz” deðildir.
Amerikan ve Fransýz modeli kendi tarihsel ve sosyolojik tecrübeleri üzerinden þekillenmiþtir.
“Türkiye tipi” bir modelden söz edildiðinde dudak bükenler veya anýnda baþka ülkelerin modellerine göndermede bulunanlarýn aþaðýlýk komplekslerini veya Batýperestliklerini þimdilik bir tarafa býrakarak diyorum ki, hiçbir model bir baþka topluma bütünüyle adapte edilemez.
Çünkü her toplumun farklý bir tarihselliði ve sosyolojik gerçekliði vardýr.
***
Sözü Fransa’ya getirmek istiyorum asýl.
Geçenlerde Fransa’nýn muktedir Cumhurbaþkaný’nýn bir açýklamasý oldu.
“Tam yetkili ve güçlü bir baþkanlýk sistemine acilen geçmemiz lazým.”
Bu yeni bir sistem önerisiydi.
Ve diðer muhalefet partileri bu öneriye olumlu yaklaþtýklarýný açýkladýlar.
Çünkü herkes Fransa’da görüyor ki
yarý baþkanlýk sistemi bile olsa son kertede yürütmede iki baþlýlýk var ve hizmetin gerçekleþtirilmesi sürecinde ciddi aksamalar ve gecikmeler var.
Bu açýklamalardan çýkan sonuç þudur: Baþkanlýk sistemi siyasal istikrar ve hizmetlerin realizasyonu için mutlaka gereklidir.
Baþkanlýk sistemiyle aslýnda iki þey gerçekleþtirilmiþ oluyor.
Bir: Siyasal istikrarsýzlýðý ve çatýþmayý besleyen yürütmedeki ikilik ortadan kalkýyor. Yani yürütme tekleþiyor.
Ýki: Reform ve hizmet süreçleri bürokratik aksamalara uðramadan hýzlýca gerçekleþtiriliyor.
Þimdi bunun neresi diktatörlük Allah aþkýna?
Fransa gibi bizim Cumhuriyetimize de ilham kaynaðý olmuþ bir Batýlý ülkenin Cumhurbaþkaný kalkýp böyle diyor ama ne hikmetse bizim muhalefet partilerimizin Batýcý liderleri “diktatörlük” deyip duruyor!
Fransa’da güçlü bir Cumhurbaþkanlýðý sistemi var.
Cumhurbaþkanýný doðrudan halk seçiyor.
Bir de Baþbakanlýk modeli var.
Baþbakaný ve bakanlarý da Cumhurbaþkaný belirliyor ve atýyor.
Buna raðmen “yarý baþkanlýk” diye adlandýrýlan bu sistemde ciddi bir týkanma gözlemleniyor.
O yüzden Baþbakanlýk modelinin ortadan kaldýrýldýðý doðrudan baþkanýn kendi kabinesiyle tam yetkili bir baþkan olarak yürütmenin baþýnda olduðu bir sistem arayýþý gündeme geliyor.
Bu ülkenin Fransýz Kemalleri ise “tam yetkili ve güçlü baþkanlýk sistemi”ne “diktatörlük” demeyi sürdürüyorlar!
Tek ezberleri bu!
***
AK Parti olarak bizim istediðimiz baþkanlýk sisteminin saç ayaklarý belli.
Bir: Üniter devlet esas alýnýyor. Yani eyalet ve federasyon modeli dýþarda býrakýlýyor.
Ýki: Tek meclis öngörülüyor.
Üç: Yürütme tekleþtiriliyor. Yürütmenin baþý olarak doðrudan halkýn seçtiði baþkan görevlendiriliyor.
Dört: Tek meclisli parlamento güçlü bir yasama merkezi olarak konumlandýrýlýyor.
Beþ: Erkler ayrýlýðýnýn hem baðýmsýzlýðý, hem de karþýlýklý uyumu saðlanýyor. Sistemin fren ve denetleme ayarlarý kendilerini birbirlerine karþý konumlandýrmýþ erkler anlayýþý temelinde deðil, birbirinden ayrý ve baðýmsýz, ama birbirleriyle uyumlu erkler anlayýþý temelinde oluþturuluyor.
“Karþýlýklý uyum” kelimesinden rahatsýzlýk duyanlara belirteyim ki pekala fren ve denetleme sistemi “karþýlýklý uyum” temelinde de gerçekleþtirilebilir.
Hesap sormak ve denetlemek illa da çatýþmacý bir temelde olmak zorunda deðildir.
Yeni Türkiye için gerekli olan sistem iþte bu demokratik-özgürlükçü baþkanlýk sistemidir.
Baþkanlýk sistemiyle hem güçlü bir siyasal istikrara sahip olacaðýz, hem de reform ve hizmet süreçlerimizi bürokrasiye kurban vermeden hýzlandýrmýþ olacaðýz.
“Diktatörlük” bunun neresinde?
