Diamond Tema isimli bir YouTuber'in yayýný üzerine baþlatýlan soruþturma birkaç gündür gündemimizde. Bu tip konularda açýlan her soruþturmanýn davaya dönüþmediðini, davalarýn hepsinde mahkûmiyet kararý çýkmadýðýný da biliyoruz zaten.
Þahsen, Tema'nýn söylediklerine dair birtakým itirazlarým var, ancak ihtisas alaným olmadýðý için girmeyeceðim bu konuya. Ayrýca Tema'nýn bizatihi kendisinin abartýldýðýný da düþünüyorum. Biraz popüler olma meraký ile harmanlanmýþ "eski tartýþmalarý" gündeme getirme telaþý, biraz felsefe kavramlarýna vakfiyet, "yargýlayýcý bir ifade" hepsi bu.
Konuþtuðu konularýn hiçbiri yeni deðil. Yýllar öncesinin tartýþmalarýnýn, "dijital medya pazarýna yeni düþmesinden" ibaret bu durum. Ýlk duyan için "çok ilginç" sadece, o kadar!
Hukuki yön
Hiç kimsenin nasýl cümle kurmasý gerektiðini salýk vermek haddimiz deðil... Ancak ifadelere dikkat etmek ve özenli olmak, gerektiði de herkesçe bilinmeli. Her durum "suç" olarak nitelenemez. Hele de konu "ifade" olunca keskin sýnýrlar çizmek mümkün de deðil zaten!
Hukukta temel kural þudur: Din veya inancýný açýklama özgürlüðü, sadece yasayla öngörülen ve demokratik bir toplumda kamu güvenliðinin, kamu düzeninin, genel saðlýk veya ahlakýn ya da baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý için gerekli sýnýrlamalara tabi tutulabilir.
AÝHM'in çerçevesi
AÝHM'e göre, dinsel görüþler ve inançlar söz konusu olduðunda, kamusal bir tartýþmaya hiçbir katkýsý olmayan baþkalarý için ucuz saldýrý olarak görülebilecek ifadelerden kaçýnmak gereklidir. Düþünce, vicdan ve din özgürlüðü, inananlarýn dini inançlarýna saygý hususu, dinen kutsal sayýlan nesnelerin kýþkýrtýcý biçimde temsil edilmesi suretiyle ihlal edilebilir. Zira bu tür kýþkýrtýcý ifadeler veya temsiller demokratik toplumun bir unsuru da olmasý gereken hoþgörü ruhunun kötü niyetli biçimde ihlali olarak deðerlendirilmektedir. (O. P. Enstitute /Avusturya Kararý/1994)
Suçun tanýmý
TCK m.216/3'te ifadesini bulan düzenlemeye göre, halkýn bir kesiminin benimsediði dini deðerleri kamu barýþýný bozmaya elveriþli biçimde alenen aþaðýlamak suç olarak kabul edilmiþ.
Dini deðerler, "inanç sistemi, dini büyükler, ibadet yer ve þekilleri gibi o inanýþý temsil eden ve inananlarca dini kýymet atfedilen" her þeyi içerir. Bunlara dönük aþaðýlama eylemi suçu oluþturur. Ancak her aþaðýlama eylemi suç kapsamýna girmez. Aþaðýlamanýn "barýþ esasýna dayalý bir hukuk toplumunda yaþadýklarýna dair duyguyu zedelemesi veya zedeleme ihtimalinin somut biçimde" olmasý aranýr (Y18CD-K.2019/598).
Þengör v. DÝB
Hatýrlanacaðý üzere Celal Þengör bir TV programýnda Hz. Musa ve Hz. Ýbrahim'in "tarihte olmadýðýna dair" bir tespit dile getirmiþti. Hakkýnda soruþturma baþlatýlmýþtý ancak bu konuda takipsizlik kararý verildi. Suç duyurusu yapan Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý idi ve sonuç deðiþmedi.
Say ve Laçin
Fazýl Say'ýn paylaþtýðý Ömer Hayyam'a ait þiir konusunda da Yargýtay 8. Daire ceza verilmemesine hükmetmiþti. Berna Laçin'de yaptýðý bir paylaþýmda bu suçtan dolayý yargýlandý ve beraat etti. Mülkiyelilerin "Ýnek duasý" meselesinde de hem beraat kararý verilmiþ hem de öðrencilere verilen disiplin cezasý iptal edilmiþti.
AYM'ye göre Ýslam'a saldýrý
AYM'ye intikal eden konularda mesele daha geniþ yorumlanmýþtýr. Baðlam ve kaynak aktarýmý suretiyle yapýlan açýklamalarýn çoðu hukuka uygun görülürken bir kararýnda, baþvurucunun sosyal medyada ki "uyduruk din", "Ýslam ilkel ve vahþi bir inançtýr", "her Müslüman potansiyel bir katildir" þeklindeki ifadeleri "Ýslam'a ve Müslümanlara dönük saldýrý" olarak nitelenmiþtir (B. No: 2014/11255)
Biz, bize benzeriz...
Bir çerçeve çizmek istedim. Her milletin duyarlýlýðý farklý. Dine bakýþý farklý. Toplumunun dinle kurduðu iliþki farklý. Burasý Türkiye. Her olguyu bir Alman veya Fransýz gibi deðerlendirmek mümkün deðil. Müslümanlarýn dine karþý hassasiyetini göz ardý etmemek gerekiyor pek tabi. Çizilen uluslararasý çerçeveye uygun davranmak sadece "hukukun" ödevi de deðil.
Özenli davranmak gerekiyor
Düne kadar kimsenin "farkýnda bile olmadýðý" Tema'nýn "ancak Ýslam'da böyle þeyler olur" ifadesinin, kaba ve bilimsel yaklaþýmdan uzak olduðunu söyleyebiliriz ancak suç kapsamýna girip girmeyeceði tartýþmalý. Esas sorunda burada. Ceza hukuku baðlamýnda suç olmasa ne olur ki? Toplumsal anlamda bu tepkiye maruz kalacak ifadeleri kullandýktan sonra!
Ve son söz olarak bir hususa dikkat çekeyim: Bu aralar "tepki paylaþýmlarý ile kitle toplama" çalýþmalarý çoðaldý. Ýtibar etmemek ve görmezden gelmek en makul çözüm bence!
