İşçilerin doğuma bağlı hakları, bir yandan iş hayatından kopmadan istihdamda kalmalarına yardımcı olurken, öte yandan da işçilerin doğum sonrası aile hayatlarını düzenlemelerine ve çocuklarına daha iyi bir şekilde bakmalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 74'üncü maddesinde doğum sonrası yarım çalışmaya ilişkin hükümler yer almaktadır.
Yarım çalışma, doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere belirli koşullar altında en az 60 gün, en fazla 360 gün olarak haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izindir.
Doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere talep etmeleri hâlinde,
· Birinci doğumda 60 gün,
· İkinci doğumda 120 gün,
· Sonraki doğumlarda ise 180 gün,
Süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul gebelikte bu sürelere 30'ar gün eklenmektedir. Fakat çocuğun engelli doğması halinde bu süre 360 gün olarak uygulanır.
Yarım çalışma, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilir. Dolayısıyla haftalık çalışma süresi 45 saat olan işyerlerinde 22,5 saat; 40 saat olan işyerlerinde ise 20 saat şeklinde uygulanır.
Yarım çalışma süresince hafta tatilleri ile ulusal bayram ve genel tatil günleri işveren ve İŞKUR tarafından yarı yarıya ödenmektedir.
Bu kapsamda işçi, ilgili haftada ulusal bayram ve genel tatil günü olması halinde çalışan sadece işgünlerinin yarısında çalışmalıdır.
Yarım çalışma süresince kadın çalışanların süt izni hakkı bulunmamaktadır.
İşçiye, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenir.
Yarım çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir:
· İşçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,
· Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması,
· Doğum ve evlat edinme sonrası analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR'a doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekir.
Yarım çalışma ödeneğine ilişkin başvurusu işçi tarafından yapılmalıdır.
Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılmaktadır.
Ancak yarım çalışma belgesi işveren tarafından doldurulacaktır. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan yersiz ödemeler yasal faiziyle birlikte işverenden tahsil edilecektir.
Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait muhtasar prim ve hizmet beyannamesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde Fondan aylık olarak ödenir. Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır.
İşçinin yarım çalışma talebi işverence karşılanmalıdır. Aykırılık halinde 2025 yılı için 21.213 TL idari para cezası riski doğacaktır.
