Petrol fiyatý düþünce Türkiye’de ya da ABD’de cüzdanlarda biraz daha para kalýyor. Petrol fiyatýný arz-talep yanýnda haber baþlýklarý-spekülasyon da belirlemekte. Heyecanlý geliþmeler fiyatý yükseltiyor.
Genelde Ortadoðu kaynaklý patlama -çatlama- çatýþma türünden heyecanlý haber baþlýklarý olmazsa, petrol fiyatý dünya ekonomik durumuna baðlý. Dünya ekonomisi de bu gidiþle yýl sonuna dek þimdi gittiði gibi düþük viteste gidecek.
Yani ekonomik verilere dayanarak petrol fiyatý daha düþer, ama yükselmez. Ekonomiler kötüleþirse, petrol fiyatý ne kadar düþer? Amerikan türü denen petrolde fiyat tabaný varilde 75 dolar civarýnda. Brent türü petrolde taban 85 dolar civarýnda. Petrol yükselirse bu durum spekülasyondan kaynaklanacaktýr. Hýzlý kâr yazmak isteyen para için petrol, spekülatif doldur-boþalt tulumba görevi yapýyor. Spekülatif fonlar kýsa sürelerle fiyatý týrmandýrýyor, sonra piyasada isteyene tankerle petrol olduðu anlaþýlýnca fiyat düþüyor.
ABD’de Obama yönetimi malum, seçim telaþýnda. 6 Kasým’daki oylama gününe dek Obama ekonomik kriz ve özellikle petrol fiyatýnýn yükselmesini istemiyor. Hatta ekonomi canlanmaz, iþssizlikte düzelme olmazsa düþük petrol biraz rahatlama saðlayacak. O yüzden petrol fiyatýnýn buralarda kalmasýný Obama etkisiyle bekleyebiliriz. Genelde Rusya, Ýran ve Venezuela gibi ülkeler dýþýnda petrol üretcileri þimdiki fiyat düzeyinden rahatsýz deðiller. Bu üç ülke olabildiðince yüksek fiyat istemekte. Piyasanýn en önemli üreticisi Suudi Arabistan ise ABD baþta küresel ekonomiyi sýkýþtýracak yüksek fiyat istemiyor. Bunda hem siyasi tercih var, hem de yüksek fiyat dünya ekonomisini sarsýnca, petrol üreticileri de sýkýþmaya baþlýyor. Yani fayda kalýcý olmuyor. Bu arada Suudi Arabistan’ýn -Brent tipi petrolde 100 dolar fiyatý tercih ettiði- konuþulsa da büyük üreticilerden fiyatý daha da yükseltecek bir hamle beklememek gerekir.
Hürmüz Boðazý’na alternatif
Geçen yýl dünya petrolünün yüzde 20’si Hürmüz Boðazý’ndan geçti. Günde yaklaþýk 17 milyon varil ediyor. Hürmüz Boðazý, Irak’tan Umman’a bütün Basra Körfezi petrolünün çýkýþ noktasý.
Halen bölgede Ýran odaklý gerilim var. ABD donanmasý Körfez’de her zaman dolaþýrdý, þimdi daha fazla gemiyle dolaþýyor. Arada Ýran -Hürmüz’ü kapatabileceðini- ima ediyor, petrol piyasasý geriliyor... Ancak Hürmüz, eski Hürmüz deðil. Boðazdan akýþýn aksamasý ihtimaline karþý bölgedeki üreticiler burayý dolaþacak alternatif rotalar yaratmaktalar. Örneðin; Kuveyt ve Irak, boru hattýyla Suudi Arabistan üzerinden Kýzýldeniz’e ulaþýyor ya da ulaþma planlarý yapýyor. Suudi Arabistan’ýn, Körfez kýyýsýndaki üretimini Kýzýldeniz’e taþýyacaðý boru hatlarý var. Diðer üreticilerden Birleþik Arap Emirlikleri de geçen ay tamamladýðý petrol boru hattýyla Hürmüz Boðazý’ný dýþarýdan dolaþtý. Hürmüz Boðazý’nýn iki ucu BAE topraðý. Doðudan pompalanan petrol, Boðaz çýkýþýnda Batý’da, BAE’nin Fuceirah emirliðinde açýk denize ulaþýyor.
Boðazý bu þekilde dolaþan toplam petrol günde 6.5-7 milyon varil. Önemli bir çýkýþ kapýsý açýyor ve petrol fiyatýný Hürmüz kapanýrdý-kapanmazdý itiþmesinden uzak tutuyor. Ýran Hürmüz’ü istese kapatabilir mi? En dar yeri 30 km olan boðazda yeterince gürültü yaparsa, fiziken kapatamasa bile trafiði ürkütüp tankerleri kaçýrabilir. ABD ise bu durumda güç kullanarak boðazý trafiðe açacaðýný duyurmuþtu. Ýran, uluslararasý müdahaleyi haklý gösterecek bir aþýrýlýktan Hürmüz’de uzak duracaktýr. O yüzden Hürmüz’de kazara bir-iki Ýran ve ABD gemisi arasýnda itiþme olsa da geniþ çaplý kriz çýkmaz. Endiþeye gerek yok. Endiþe olmayýnca da petrol fiyatý yükselmez.
