Suudi Arabistan geçen yaz Rusya’ya önermiþti: ‘Þam’a desteðini çek, petrol piyasasýnda sana kýyak geçelim, sana yatýrým yapalým, ihtiyacýmýz olmadýðý halde senden silah alalým...’ Sýrf silah alým teklifi 15 milyar dolardý ve Rus silah þirketinin iki yýllýk cirosuydu. Suudiler dünya gaz ve petrol piyasasýnda Rusya’ya daha geniþ pay vermeyi de önerdiler... Avrupa’da Rusya gaz hakimiyeti sürecekti... O zaman varil petrol fiyatý 110 dolar civarýndaydý.
Putin öneriyi reddetti... Gerçi Beþar Esad’ýn o kadar para etmeyeceðini muhtemelen biliyordu, ama pragmatik deðil ideolojik tavýr aldý... Yoksa Moskova’nýn sattýðý ilk lider Beþar olmayacaktý... Suudiler ise umduklarý büyük pazarlýðý yapamadýlar... Gerçi Amerikalýlar’a da -Suriye’nin ABD öncülüðünde koalisyonla iþgal edilip, Þam’a girilmesi ve Beþar’ýn devrilmesi karþýlýðýnda harekatýn bütün masrafýný karþýlamayý- da önermiþlerdi... Suudiler büyük stratejik plan olursa masrafý neyse karþýlamayý seviyor.
Bu sürede Brent petrolü üç haneli rakamda kalmayý sürdürdü... Fiyatýn normali 100 dolar civarýydý. Ekim 2013’de Brent petrol varili 110 dolardý... 100 dolar üzerindeki her fiyat, fahiþ sayýlýyordu... Zaten Suudi Arabistan, yanýna Kuveyt’i de alýnca OPEC piyasasýnda fiyatý rahatça ayarlýyordu. Ýkili istese, fiyatý daha da týrmandýrýrdý ancak o zaman ABD ve diðer müttefikler zarara girer, dünya ekonomisi durgunluða sürüklenirdi...
Birkaç haftadýr petrol iki hanelere indi... Hýzlý düþüþü ‘piyasa koþullarýna’ baðlasak bile böyle hýzlý fiyat hareketine karþý Suudi Arabistan ve Kuveyt’in arzý kýsarak ve muhtelif þahin açýklamalarla denge saðlamasý beklenirdi... Bu yapýlmadý... Üstelik Suudiler bir ay önce alýcýlara düþük petrol fiyatý verip, piyasayý daha da indirdi... Yani düþük fiyat hareketinin piyasa gereði olduðunu söylemek güç... O zaman ‘Suudi neden petrol fiyatýný düþürüyor?’ diye sorulmaya baþladý.
Hala ekonomik temelde kalmaya çalýþýrsak, 2014 ve 2015 için dünyanýn hýzlý büyüme göstermeyeceði, aþýrý petrol yakacak bir dünya ekonomisinin olmadýðý söylenebilir. Yani talep az... Düþük talep de fiyatý aþaðý çeker. Ancak genel kanýya göre, Suudi fiyat indirimi ve genel fiyat düþüþü piyasa deðil, siyaset kaynaklý...
Bakýnca, düþük petrol en çok Rusya, Ýran ve Venezuela gibi Batý’ya zorluk çýkartan ülkeleri etkiliyor... Düþük petrol Batý’nýn hala düzelmemiþ ekonomilerini destekliyor... Petrol düþtükçe Amerikalý tüketicinin alým gücü yükseliyor. Siyaseten, Suudiler’in Batýlý müttefiklere petrol üzerinden destek verdiði düþünülebilir.
Piyasa hesaplamalarýna göre Rusya bütçesi, bu yýl 100 dolarlýk petrol fiyatý varsayýmý üzerine kurulmuþ. Ýran’ýn 135 dolara bütçe kurduðu söyleniyor... Þimdi 80-85 dolarlýk petrol bu ülkelere zarar yazýyor. Rusya’ya Ukrayna vesilesiyle yüklenen yaptýrýmlarý da ekleyince, düþük petrol Moskova’nýn canýný yakýyor... Moskova da karþý hamle olarak altýn alýyor, dolarýn uluslararasý para birimi özelliðini kýrmaya uðraþýyor ve Çin ile takasa dayalý ticaret kurmaya çalýþýyor.
Bu ortamda düþük petrol fiyatý Suudi-Kuveyt tavrýna baðlý... Ýsterlerse en az bir yýl fiyatý 80-85 dolarda tutabilirler... Bu fiyat da en çok Türkiye’nin iþine yarar... En az bir yýl boyunca düþük petrol, FED’in faiz konusunda ne yapacaðýnýn anlaþýlacaðý zaman dilimine de Türkiye’yi taþýr. FED’in zaten çalkantý yaratmasýný ve olumsuzluk vermesini beklemiyoruz, fazladan destek de iþte petrolden geliyor.
FED deyince, Japon Merkez Bankasý’nýn beklenmedik parasal geniþleme adýmý, tam ibretlik... Japonya þimdi Draghi’ye ‘Siz de buyurun’ diyor... Rusya sýkýþtýðý için faiz artýrdý, büyüklerde ise parasal geniþleme baskýsý daha fazla. Çünkü faiz artýracak, petrol yakacak ekonomi daha görünürde yok.
