Bir süredir üzerinde çalýþýldýðýný bildiðimiz ve Meclis sürecini takip ettiðimiz bir konu var. Özellikle haberin gerçek üreticileri olan yerel medyanýn ve sahadaki basýn mensuplarýnýn konumunu etkin kýlacak bir durum bu. Neden bahsettiðimi biliyorsunuzdur. Haberin telifinin olmasý yani haberin yapana ait olmasýnýn yanýnda bunun bir "fikri mülkiyet" olarak kabul edilmesi. Bugün sürecini adým adým takip ettiðim bu konuda gelinen aþamaya dikkat çekmek istiyorum.
Sürecin geldiði aþama...
Konu, TBMM Dijital Mecralar Komisyonunda. Geçtiðimiz günlerde Komisyon Baþkaný Sayýn Yayman "Fikri Sanat Eserleri Kanunu yayýncýlarýn telif haklarýný korumaktan çok uzak. Bunu mutlaka güncellememiz gerekiyor. Komisyonumuza bu dönem tarihi bir görev düþüyor" þeklinde bir açýklama yaptý.
Komisyon tutanaklarýný okudum. Özellikle Google'dan TikTok'a, X'ten Meta'ya bir çok konu gündemde. Hatta bazen bu platformlarýn temsilcileri de katýlýyor. Komisyonun sorularýný yanýtlýyorlar. Bunun yanýnda Kültür Bakanlýðý Telif Genel Müdürlüðü ve özellikle Google verdiði ceza ile gündemde olan Rekabet Kurumu da komisyon görüþmelerine katýlýyor. Türkiye'deki medya kuruluþlarýndan, haber ajanslarýndan temsilciler de iþtirak ediyor. Baþta Türk Ýnternet Medya Birliði olmak üzere konunun sivil toplum boyutu da ihmal edilmiyor.
Dünyada durum
Ýnternetin geliþmesi ile haberin kime ait olacaðý sorunu tüm dünyanýn gündeminde. AB'de bu konular "Dijital Tek Pazarda Telif Haklarýna Ýliþkin Yönerge" hükümlerinde düzenleniyor. Buradaki 15. madde, AB ülkelerinde yerleþik medya mensuplarýnýn imzasý ile yayýnladýðý haberlerin telif hakkýna konu olabileceðini belirtiyor. Böylece bilgi hizmeti servis saðlayýcýlarý tarafýndan kullanýlmasý halinde bedel talep edilebileceði düzenlenmiþ. Bu maddeye dayanarak Avrupa ülkeleri ile Google arasýnda pazarlýklar yapýlmaya baþlandý. Bunun yanýnda Kanada ve Avustralya'da da benzeri düzenlemeler yakýn dönemde yasalaþtý... Kural olarak ABD'de durum benzer, fakat AB'de çizilen çerçeve kadar geniþ bir alaný içermiyor.
Hangi kanun düzenleniyor
Öncelikle ortaya üzerinde konuþacaðýmýz bir metin çýkmýþ deðil henüz. Bir tek þey net, mesele Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde düzenlenecek. Ancak hemen belirtmek gerekir ki bu yasanýn baþtan sona deðiþmesi gerekli. Sadece "dijital telif" alanýnda deðil ilerdeki gündemlerimiz olan metaverse, yapay zekâ baðlamýný da düþünerek alt metin oluþturma yetkisini ilgili kurumlara tanýmak gerekiyor.
Kim kazanacak
Habere dijital telif yolunun açýlmasý ile en kârlý çýkacak kesim, haber emekçileri olacak. Ortaya atýlan bir haber metninin veya yapýlan özel haberin ilgisiz kimselerce "takla attýrýlarak" sunulmasýnýn da önüne geçilecek. Ama en çok kazanç "dijital alandan" olacak...
Google için angajman deðiþecek!
AB'de 2019'daki düzenleme devreye girince, 2023 yýlýnda Google News þirketi bir açýklama yaptý ve 16 Avrupa ülkesinden 2 bin 500'den fazla medya þirketi ile anlaþmaya varýldýðýný duyurdu. Bu onlarýn haberlerine -bir biçimde- karþýlýk ödenmesi demek.
Adil kullaným dýþýnda telif mümkün!
Pek tabi "adil kullaným" dediðimiz yani "gerçeði" ifade etmenin deðiþik biçimlerde tezahür etmesi mümkün olabilir. Bunlarda telif gündeme gelmeyebilir ancak, medya sektörü için yeni bir gelir kaynaðý olacaðý kesin. Bu halde bir ölçüm sistemi ile Google, habercilere ödeme yapacak. Pek tabi her ülkede anlaþma saðlanmýþ deðil. AB'deki görüþmeleri takip ettiðimiz kadarýyla Google "bazen masadan kalkan" taraf olabiliyor. Ancak mevcut Türk Hukuk Sisteminde Google'dan bunu talep etmek bir hak olarak nitelenmemiþ. Haberin dijital telifi bu yönüyle angajmaný deðiþtirecek, özellikle Google'a karþý habercilerin elini güçlü kýlacak!
Baþta Sayýn Hüseyin Yayman olmak üzere Dijital Mecralar Komisyonunun çalýþmalarý bu anlamda kýymetli. Yakýndan takip ettiðim bu süreci destekliyorum da. Umarým kýsa sürede yasa metni ortaya çýkar...
