Ekinezya bitkisi üzerinde birbirine ters açýklamalar sanýrým bilim adamlarý dahil herkesin kafasýný karýþtýrýyor. Ben de bu köþede sýk sýk dikkatimi çeken deneysel sonuçlar ya da iliþkin yorumlar gördüðümde kendi yorumumu sizlerle paylaþmaya çalýþýyorum.
Bir süre önce televizyon kanallarýndan birinde “Ekinezya baðýþýklýk sisteminizi çökertiyor, karaciðer yetmezliðine ve hatta ölüme yol açýyor” þeklinde bir haber yapýlmýþ ve bir enfeksiyon hastalýklarý uzmaný hekim bu konuda gözlemlerini anlatmýþtý. Gerçekten ürkütücü!
Aslýnda haber tam atlama haber yapan bir gazetecilik örneði. Hekim karaciðer yetmezliði olan hastasýnda (kaç hasta bilmiyorum) nedenleri araþtýrýrken yaptýðý sorgulamada uzun süredir ekinezya çayý içtiðini öðreniyor. Bu bulgudan hareketle senaryo yazýlýyor. Ekinezya karaciðer yetmezliðine neden olur, baðýþýklýðý çökertir, öldürür. Ölen var mý? Belirsiz.
TOPLUM KATÝLÝ GÝBÝ GÖSTERÝLÝYOR
Burada ‘Ekinezya zararsýzdýr’ þeklinde bir iddiada bulunma niyetinde deðilim. Yadýrgadýðým husus hatalý bilimsel yaklaþým sergilenmesi. Katilin bile suçu kesinleþmedikçe ‘zanlý’ diye adlandýrýldýðý uluslararasý hukuk sisteminde ekinezya hemen toplum katili gibi gösteriliyor. Nedir hatalar?
a- Öncelikle bu hasta ya da hastalarýn tek kullandýðý ürün ekinezya çayý mý? Yemek yemiyor içmiyor, baþka ilaç filan kullanmýyorlar mý?
b- Kullandýklarý ekinezyanýn kalitesi nasýl? Aðýr metal, tarým ilacý, mikrobiyolojik bakýmýndan güvenilir bir ürün mü?
c- Ne kadar uzun süredir ve hangi miktarlarda kullanýlýyor?
d- Kullanan kiþinin kullandýðý diðer ilaçlarýn dökümü yapýlmýþ mý? Parasetamol gibi sýk kullanýlan aðrý kesiciler dahil birçok ilacýn karaciðer üzerinde toksik etkili olduðu biliniyor.
e- Kullananlarýn kiþisel özellikleri nasýl? Yani hassas olduklarý maddeler (alerjik) ya da mevcut hastalýklarý (fizyolojik) ile ilgili yeterli kayýt alýnmýþ mý?
Gördüðünüz gibi bilimsel olarak bir sonuca varýlmadan önce çok sayýda bilginin deðerlendirilmesi gerekiyor. Eðer her ilacýn etki ve zararlarý bu gazeteci ve hekim arkadaþlarýmýz gibi deðerlendirilseydi bugün piyasada hiçbir ilaç bulunamazdý. Bu konuda gazetecileri mazur görürüm çünkü eðitimleri konu üzerinde deðil. Ancak hekimin yorumlarý tamamen bilim dýþý, insanlarý yanlýþ yönlendirici.
ÜRÜN VE KALÝTESÝ ÇOK ÖNEMLÝ
Ekinezyanýn etkinliði ve güvenilirliði üzerinde þimdiye kadar yürütülmüþ en kapsamlý çalýþmanýn sonuçlarý yeni yayýmlandý. Ýngiltere’de 755 saðlýklý gönüllü üzerinde yürütülen bilimsel ölçütte (plasebo kontrollü) bir çalýþmada, dört ay süreyle bir ekinezya türünün (Echinacea purpurea) topraküstü kýsýmlarýnýn taze sýkýlmýþ özsuyunu taþýyan bir þurup formülasyonu veriliyor. Gönüllülerde bu süre içerisinde soðuk algýnlýðýna yakalanma sýklýðý, hastalýk þikayetleri ve yan etkiler izleniyor. Bu süre içerisinde boþ ilaç verilen grupta (plasebo) 306, ekinezya verilen grupta 293 yan etki bildirimi yapýlmýþ. Görüyorsunuz, ilaç verilmeyenler bile daha fazla þikayette bulunmuþ (nosebo etkisi). Ekinezya verilen grupta soðuk algýnlýðýna yakalanma sýklýðýnýn azaldýðý, hastalýk süresince aðrý kesici kullanma gereksiniminin belirgin bir þekilde azaldýðý tespit edilmiþ. Yapýlan virüs incelemesinde ekinezyanýn özellikle ‘zarflý virüs’ enfeksiyonlarýnýn önlenmesinde baþarýlý olduðu gözlemlenmiþ. Diðer önemli bir sonuç ise soðuk algýnlýðýna yakalanma sýklýðýnýn dört ay süreyle ekinezya verilen gönüllülerde belirgin bir þekilde azalmýþ olduðu.
Bu çalýþmada öne çýkan bazý önemli hususlarý belirtmekte yarar var. Kullanýlan bitki türü (Echinacea purpurea) ve kýsmý (taze topraküstü kýsmýnýn özsuyu) son derece önemli. Daha önceki yazýlarýmda da belirttiðim gibi sývý formülasyonlarýn (þurup, damla) etkisi daha yüksek. Yapýlan klinik çalýþmalarda olumlu tedavi cevabý alýnanlarda hep sývý ilaç þekli kullanýlmýþ; tablet, kapsül vd. katý ilaç þekillleri yeterli etki göstermiyor. Bazý ekinezyalarýn kökü, bazýlarýnýn otsu kýsmý kullanýlýyor. Yani kullanýlan ürün ve kalitesi son derece önemli.
Burada bir hususu daha belirtmekte yarar görüyorum. Bahsettiðim çalýþmada ekinezya dört ay gibi uzun süre kullanýlmýþ. Bu konuda bilim çevrelerinde farklý yaklaþýmlar söz konusu. Genellikle hastalýk þikayetlerinin hissedilmesi ya da çevrenizde yaygýnlaþmasý ile kullanýlmaya baþlanmasý ve üç-dört hafta içinde ekinezya uygulamasýnýn sonlandýrýlmasý öneriliyor. Ben bu görüþü daha çok benimsiyorum. Sürekli kullanýmlardan genellikle kaçýnýrým.
