Önce veriler.
- Türkiye’de þirketlerin %95’i aile þirketi.
- Aile þirketlerinin üçüncü kuþaða ulaþma oraný %10.
- Aile þirketlerinin ortalama ömürleri 25-30 yýl.
Týrtýl misali… Yavaþ yavaþ, adým adým yükselen þirketler ve o þirketleri kuranlar bir fiskeyle tekrar baþa dönüyor. O fiske ticari, ekonomik ya da konjonktürel olsa üzülmeyiz belki ama maalesef deðil. Aile þirketlerini sýfýr noktasýna geri döndüren, sürekli bölen, parçalayan unsur ailenin ta kendisi.
Son dönemde birçok aile þirketine, hem ailenin hem de þirketin korunmasý ve geleceði uzanabilmesi için yardýmcý olmaya çalýþýyorum. Gördüðüm manzara çok parlak deðil.
- Öncelikle aile þirketleri, bu kavramý yanlýþ anlýyor. Ailenin yediden yetmiþe týkýþ týkýþ doluþtuðu bir yer demek gibi anlýyorlar herhalde. Herkes þirkette.
- Ailenin fertleri (bir de o fertlerin anneleri!!) þirketteki pozisyonlarý kendilerine hak görüyorlar. Þirketi de kendilerinin malý olarak kabul ediyorlar ki son yýllardaki deðiþimlerle artýk þirketler sahiplerine ait deðil. Ýstediði gibi para bile çekemiyor þirketlerin kurucularý.
- Kimsenin gündemi þirket, gelecek planlarý, rakipler ve pazarýn durumu deðil. Kim ne almýþ, onun oðlu hangi arabaya biniyor, bunun kýzý tatile nereye gitmiþ, koca koca yönetim kurulu baþkanlarýnýn odalarýnda bu konular tartýþýlýyor.
- Yeni jenerasyon çok heyecanlý ama gelecek en ufak bir olumsuz reaksiyonda küsüp gitmeye de çok müsait. Gencecik aile bireyleri aile þirketlerinde tutunamýyor, hýrs yapýp kendisine baþka iþ alanlarý araþtýrýyor. Bu bazen ilginç baþarý hikayeleri doðuran bir yöntem olsa da, ailenin enerjisi bölünüyor, bölünüyor, bölünüyor…
- Sadece aile þirketleri de deðil, kan baðý olmayan ortaklar ve aileleri de bir süre sonra o samimiyetle, o yakýnlýkla aile gibi oluyor ve aile þirketlerinin yaþadýðý o tuhaf krizleri onlar da yaþamaya baþlýyor. “Senin ortaðýn X marka araba almýþ, sen hala bu külüstüre bin…”
- Þirketin çalýþanlarýna bu aile þirketi kavgalarý ve anlaþmazlýklarý inanýlmaz olumsuz yansýyor. Bunu fýrsata çevirmeye , ortaklardan birinin adamý olmaya yeltenenler ve onlarýn fiþeklemeleri ayrý dert, bu kavgalardan dolayý kime hesap vereceðini bilemeyen, profesyonellikten fersah fersah uzaklaþmak zorunda kalan çalýþanlar da çok uzun zaman kalmýyor. Kaliteli iþgücünü tutmak zorlaþýyor.
- Düþünün, iki kardeþ sýrf eþleri kavga etmesin diye ayný model arabadan satýn alýyor. Bu sefer de birininki beyaz, birininki gri diye gri arabanýn sahibinin eþi kavga çýkarýyor. Bir sonraki arabalarý bu kez ayný model, ayný renk alýyorlar. Birkaç gün sonra birinin aracýnýn küçük bir kýsmý sürtünüyor ve çiziliyor, o aracýn sahibinin eþi bu sefer de bundan kavga çýkarýyor. “Onlarýn arabasý sýfýr, bizimki neden çizildi?!”. Trajediye bakar mýsýnýz?
- Anadolu kaplanlarý, Anadolunun neredeyse tüm büyük-küçük ve orta ölçekli þirketlerinde aile þirketi krizi var. Kavgalarýyla þirketi batýranlar, þirket battýktan sonra ortada kavga edilecek bir þeyin kalmadýðýný fark ettiklerinde anlýyorlar hatalarýný. Ve bu batýþlar, ilerleyemeyiþler, küçük kalýþlar ya da bölünmeler ekonomimizi ve istihdamýmýzý çok fena etkiliyor.
ÝÞTE ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ
Özellikle aile þirketi olup da yeni jenerasyonu iþe katma aþamasýnda olan tüm aileler lütfen önerilerimi okuyun…
- Aile þirketlerinde kavgalar çoðunlukla o günkü meseleden deðil, basit bir meseleden fitili ateþlenip yýllar yýllar öncesine gider. “Sen bunu demiþtin, ben bunu yapmýþtým”. Mümkün olduðunca herkesin birbiriyle sýk sýk helalleþtiði, bir araya gelip dertleþtiði bir ortam oluþturmak o içte birikenlerin de birikmesini engeller.
- Kesinlikle bir aile anayasasý oluþturulmalý. Bu konuda Türkiye’nin mobilya konusundaki duayenlerinden DOÐTAÞ kurucusu Davut Doðan’ýn hem hatýra kitabý hem de kendisine ulaþarak temin edebileceðiniz Doðtaþ Aile anayasasý dokümanýný inceleyebilirsiniz, kendisine ulaþanlara gönderiyor.
- Mutlaka bir danýþman, danýþman olmuyorsa da aileyi iyi tanýyan bir hakem bulundurulmalý yakýnlarda. Akraba olmayan ama herkesi az çok tanýyan birinin hakemliðinde sorunlar çok hýzlý çözülebilir.
- Temelde hepimizin akþam yiyeceði bir tabak yemek, sýrf iþ, güç, ortalýk, þirket gibi konularýn aileyi ve aile iliþkilerini tahrip etmesine asla izin vermemek gerektiðini sýk sýk hatýrlamalý aileler. Manevi boþluk da maddi kavgalarý köpürtebiliyor, hatýrlamalý, unutmamalý.
- Herkesin birbirinden farklý yetenekler, farklý bireyler olduðunu kabul etmek zorundayýz. Toptancý zihniyetle “senin oðlan þunu yapsýn, benim kýz þu iþi halletsin” demek yerine onlarý bir dinleyin, belki kafalarýndan bambaþka þeyler geçiyor ama sizin peþin hükmünüz yüzünden söyleyemiyor.
Eðer ki güçlü bir ekonomi düþlüyorsak, eðer ki güçlenen ekonomiyi daha da güçlendirmek istiyorsak aile þirketlerinin önemi yadsýnamaz.
Emin olun üç günlük dünya, üç kuruþ para için aileyi heba etmeye deðmez…
Aile þirketi de, aile de gider elinizden, farkýnda bile olmazsýnýz.
Aman dikkat...
