Türkiye dahil dünya, ABD ekonomisine ve piyasalarýna bakýyor. ABD ise Merkez Bankasý FED’in eline bakýyor... FED, evde tek baþýna... Ýþleri toparlamasý gereken ABD siyaseti-meclis ve hükümet, Obama seçildikten beri kilitli. ABD dört yýldýr Kongre’den doðru dürüst bütçe geçiremedi. Maliyeyi toparlayacak bir vergi politikasý yapamadý. ABD Hazinesi borçlanma tavanýna geldi, tavan zor yükseltildi. Yoksa Hazine ödeme yapamayacak, iflas edecekti. Yani ABD’de son yýllarda hep günü kurtardý.
Ve bugün ABD ekonomisi hâlâ kendi ayaklarý üzerinde duramýyor. FED yýllardýr ekonomiye destek veriyor, ama iþsizlik yüksek. Ve þimdi piyasalar FED’den yeni bir destek, þekerli su bekliyor. Hatta öyle bir hava var ki, FED yeniden piyasaya þekerli su vermese, herþey çökecek... Bu arada azýnlýk görüþü olsa da, FED’in sürahisinin dibine gelindiði ve sürekli merkez bankasýnýn þerbetiyle yaþanmayacaðýný söyleyenler var.
Bu seslerden biri, Dallas FED Bölge Baþkaný Richard Fisher... Düz konuþarak -FED’in piyasaya yeni tur para daðýtmasýnýn bir iþe yaramayacaðýný- söylüyor. Görüþleri çoðunluk tarafýndan kabul görür ya da görmez, ama ABD’de durum, Fisher’ýn yansýttýðý gibi: -Ýstihdam yaratýlmýyor. Ama iþsizlik para olmadýðý için deðil. Ýþletmeler, önlerinde belirsizlik gördükleri için yatýrým yapmýyorlar, eleman almýyorlar.-
Fisher bu belirsizliklerin siyasi kilitlenmeden kaynaklandýðýný söylüyor: -Kongre bütçe yapamýyor. Devletin ne harcayacaðý belli deðil. Ne vergi alýnacaðý belirsiz, saðlýk sigortasý belirsiz, þirket adam alýrsa maliyetini bilemiyor. Bir iþletme, maliyetini hesaplayamadýðý için iþe adam alamýyorsa, FED’in ona yapacaðý birþey yok.-
FED’in verip durduðu paralarýn kullanýlmadýðý ve ekonomiye dönmediði de biliniyor. Fischer’ýn deyimiyle: -Çok ucuza yüksek oktanlý benzin verdik. Onda bir sýkýntý yok... Çok para verdik ama kullanýlmadý... Ve ne kadar para versek, bu belirsizliði biz FED olarak çözemeyiz.-
Öte yanda yasama organý Kongre de siyaseten etkisiz kaldýðýný kabul ediyor. Geçenlerde önemli bir senatör, FED Baþkaný Bernanke’ye -Tek çare ve tek seçenek sizsiniz- dedi... Bu vahim bir durum. Fisher de siyasetin sahneden çekilip, herþeyi FED’e yýkmasýnýn vahametini vurguluyor: Durum buysa, baþýnýz ciddi belada demektir. Tek seçenek netlik, öngörülürlük ve güvendir. Bunu da siyaset, yasama/yürütme saðlayabilir.
Yani tekrar en baþa dönüyoruz: ABD seçimden sonra bölünmüþ-kilitlenmiþ siyasetle devam mý edecek, yoksa siyasi kararlýlýk gösterecek bir hükümet mi olacak? Bu durumda seçilecek baþkana, icraatý destekleyecek bir Kongre çoðunluðu da gerekli. Yani FED ve ekonomi ‘siyasi istikrar’ diye baðýrýyor.
Buradan Türkiye’ye gelelim: Türkiye ekonomisinin gidiþatýna bakarken, ABD’den ya da FED’den önce siyasi istikrar ve maliyeye bakmak gerekiyor. ABD’yi kilitleyen siyasi ve mali olumsuzluklar Türkiye için sözkonusu deðildir. Avrupa’yý yakýp yýkan, daðýlmýþ maliyeler ve zayýf hükümetlerdir. Fisher’ýn dediði gibi tek seçenek Merkez Bankasý/FED deðil, belirlilik, öngörülürlük ve güvendir, ki onu da hükümetler saðlýyor. Türkiye’de belirleyici olan kur, faiz ya da petrol fiyatý deðil, siyasi istikrardýr. Bütçe hedefinden sapmayan Maliye’dir. Yani güvendir.
