Ülkemizde yasal düzenlemelerle pozitif ayrýmcýlýk yapýlan engelliler için belli þartlar saðlandýðýnda erken emeklilik imkaný saðlanmaktadýr. Ancak her engelli raporu olan, malulen ya da engelli vergi indirimi ile saðlanan haklardan yararlanamaz. Hem diðer koþullarýn saðlanmasý ve hem de ayrýca rapor içeriðinin ve engel oranýnýn usule uygun olmasý gerekir.
Doðuþtan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeþitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaþama uyum saðlama ve günlük gereksinimlerini karþýlamada güçlükleri olan ve korunma, bakým veya rehabilitasyon, danýþmanlýk ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kiþi mevzuatýmýzda engelli olarak tanýmlanmaktadýr.
Bir kimsenin yine engelli sayýlabilmesi için, tüm vücut fonksiyon kaybýnýn en az yüzde kýrk olduðu saðlýk kurulu raporu ile belgelenmesi gerekmektedir.
Çok sýkça karýþtýrýlan bir husus ise erken emeklilik imkaný saðlayan engelli vergi indirim belgesi ile engelli raporudur.
Engelli raporu, kiþinin engelli olduðunu gösteren belgeyi, engelli vergi indirim belgesi ise kiþinin yaþadýðý engel durumundan kaynaklý olarak, kiþiye saðlanan vergi indirim yazýsýný ifade etmektedir. Örneðin bir kimsenin, engelli sayýlabilmesi ve iþverenlerin bu kiþiyi engelli kontenjanýndan istihdamý için vergi indirim belgesi gerekmez. Ancak kiþinin vergi indirimi ya da engelli þartlarýndan emekli olabilmesi için vergi indirim yazýsý gerekir.
Bir kimseye ait engel oraný, saðlýk kurulunca eski adýyla ‘Özür Oranlarý Cetvelinde’ bulunan engel oranlarýna göre yüzde (%) olarak belirlenir.
Bu durum saðlýk kurulu raporunun ilgili bölümünde rakam ve yazý ile belirtilir. Bu cetvelde adý geçmeyen hastalýk ve engeller ile bunlara ait engel oranlarý, fonksiyon kayýplarýna göre saðlýk kurulunca deðerlendirilerek belirlenir.
Birden fazla engel durumu oluþmasý hali
Birden fazla hastalýðý veya engeli bulunanlarýn, engel oranlarý ‘Özür Oranlarý Cetvelinde’ aksi durumlar belirtilmedikçe balthazard formülü adý verilen özel bir formül ile hesaplanýr.
Balthazard formülü kiþinin engel oraný belirlenirken birden fazla engeli olanlar için kullanýlan hesaplama þeklini ifade etmektedir.
Balthazard formülü aþaðýdaki þekilde uygulanýr:
Engel oranlarý ayrý ayrý tespit edilir.
Bu oranlar en yükseðinden baþlanarak sýraya konulur.
En yüksek oran, engellinin tüm vücut fonksiyonunun tamamýný gösteren %100’den çýkarýlýr.
Bu çýkarmada kalan miktar, sýrada ikinci gelen engel oraný ile çarpýlýr. Çarpýmýn 100’e bölünmesinden çýkan rakam en yüksek özür oranýna eklenir; böylece, birinci ve ikinci rahatsýzlýklarýn özür oraný bulunmuþ olur.
Engel ikiden fazla ise, birinci ve ikinci rahatsýzlýklarýn engel oraný birinci sýraya ve üçüncü sýradaki özür oraný ise ikinci sýraya alýnarak formül tekrarlanýr.
60 yaþýn üzerindekilerde hesaplanan özürlülük oranýna balthazard formülü ile %10 eklenerek kiþinin engel oraný bulunur.
Bu formülün uygulandýðý çok fazla bilinmediðinden, saðlýk kurulu raporu alýndýðýnda ortaya çýkan hastalýklar tek tek toplanarak sonuca gidilmeye çalýþýlmakta ve saðlýk kuruluna sýklýkla itiraz edilebilmektedir. Bu formülün uygulanýþýný aþaðýdaki þekilde örneklendirmek uygun olacaktýr.
Örneðin iki fonksiyon kaybýnýn % 35 ve % 20 olduðu bir kiþi düþünelim. Bu durumda hesaplama;
1. Adým; engel oranlarý 35 ve 20 olarak tespit edilmiþtir.
2. Adým; 35 ve 20 engel oranlarý ayrý ayrý sýraya koyulmuþtur.
3. Adým; En yüksek olan 35 engel oraný, 100’ den çýkartýlýr. 100-35= 65
4. Adým; üçüncü adýmda ortaya çýkan 65 rakamý 2. Engel oraný olan 20 ile çarpýlýr. 1300. Bu sayý 100’ e bölünür = 13. Ýlk engel oraný 35 olduðuna göre; 35+13=48 engel oraný bulunmuþ olur.
