Harvard’da profesör olan Howard Gardner’in “Çoklu zekâ teorisinin” yeni versiyonlarýnda zekâ türlerinden biri de entelektüel zekâ. Entelektüel zekanýn iki büyük göstergesi var. Birincisi, edebi, sosyal ve siyasal meselelere kendiliðinden ilgi ve merak duyma. Ýkincisi ise edebi, sosyal ve siyasal meselelerde konuþurken/yazarken iyi bir performans gösterme.
Ýnsanlar doðal halleriyle entelektüel olmaya eðilimleri ve potansiyelleri açýsýndan farklýdýrlar. Ayný zamanda iþlenebilecek bir maden gibi olan entelektüel kapasite, bir kiþiye önemli oranda katký saðlar. Hem kiþinin içsel dünyasýný zenginleþtirir hem de sosyal açýdan kiþiyi cazip ve aranan bir hale getirebilir.
***
Genel zekada iyi entelektüel zekada vasat olanlar: Zeki olup sosyal ve siyasal meselelere ilgi duymayan veya bu becerisi zayýf insanlar var. Bu kiþiler mekanik bir mühendislik meselesinde oldukça iyi bir performans gösterirken; fakirlik/zenginlik veya sosyal adalet /adaletsizlik gibi meselelerde katý, kýsýr ve sorunlu yaklaþýmlarda bulunabilirler. Bu durum bu kiþilerin genel zekada oldukça iyi iken entelektüel zekada sýradan olmalarýyla izah edilebilir. Fakat bir kiþi her iki zekâ boyutunda da oldukça iyi performans gösterebilir. Bu durumda bu kiþinin tadýna doyum olmaz.
Entelektüel ihtiyaç doyurulmak zorunda: Eðer bir kiþi entelektüel bir ilgi ve meraka sahipse, bu yemek içmek gibi doðal bir ihtiyaç haline gelir. Kiþi düþünme, kitap okuma, yazma, dinleme, tartýþma ihtiyacýný derinden hisseder. Entelektüel arayýþ ve kendini ifade etme imkâný olmazsa, kiþi kendini gerçekleþtirememiþ hisseder. Aksine entelektüel bir atmosferde ise kiþi heyecan duyar, harekete geçer, serpilir, psikolojik büyüme yaþar.
Akýþ yaþantýsý olarak: Akýþ (vecd) yaþantýsýnýn iki boyutu var. Birincisi, kiþi bir uðraþý halinde iken zaman ve mekândan kopacak kadar kendini kaptýrmasý. Ýkincisi ise, o iþte olaðanýn ötesine gidecek þekilde ustalaþmak. Entelektüel uðraþlar bu iki boyutu da kapsayacak þekilde bir akýþ yaþantýsý oluþturabilir. Edebiyat, düþünceyle, sosyal olaylarla zihinsel uðraþýlar bizi zaman ve mekândan koparabilir. Zihinsel çabalarýmýzýn sistematik ve süreðen hale gelmesi entelektüel alanda bize birikim saðlayýp ustalaþmaya sebep olabilir.
Entelektüel ilgi sosyalleþmenin de aracý: Entelektüel ilgi ve gündem benzer ilgiye sahip insanlarý bir araya getirme gücüne sahiptir. Entelektüel ilgisi yoðun olan insanlar diðer meselelere yeterince ilgi göstermezlerken, entelektüel bir sohbeti “Cennetten bir an” gibi algýlayabilirler. Gerçekten de iyi bir muhabbetin gönülleri ferahlatýcý, zihinleri besleyici etkisi vardýr.
Eþlerdeki entelektüel ilgi farklýlýðý evliliklere etki eder: Eþler entelektüel ilgi ve becerileri açýsýndan yakýn olabildikleri gibi birbirinden uzak da olabilirler. Yakýn olma evlilik iliþkisi için bir avantaj olabilir. Uzak olma ise yönetilmediði zaman iliþkiye sorun katar. Bu durumda eþler konuþamadýklarýný, ayný dilde olmadýklarýný söyleyebilirler. Aslýnda evliliðin diðer unsurlarý yolunda ve güçlü ise entelektüel ilgi ve beceri açýdan farklý olmak daha kolay yönetilebilir. Birbirine baðlý, güvenen ve birçok alanda beðenisi olan eþler entelektüel alandaki farklýlýklarý yönetebilirler.
