Siyasal alanýn en önemli teorik yaklaþýmlarýndan biri, siyasal olaný “güç daðýlýmý” üzerinden analiz etmektir. Ýlk bakýþta, sevgi ve iþbirliði üzerinden yürüyeceði var sayýlan eþ iliþkisinde güç daðýlýmýndan bahsetmek garip görünebilir. Halbuki, insan iliþkilerinin olduðu her yerde bir düzeyde güç daðýlýmý meselesi vardýr. Nitekim, eþ iliþkileri araþtýrmalarýnda, eþler arasýndaki güç daðýlýmý meselesi eþ iliþkisini etkileyen faktörlerden biri olarak incelenir.
Güç mücadelesi bazý eþ iliþkilerinin merkez meselesi olabilir
Eþler alýnacak kararlar açýsýndan kendi pozisyonunu oluþturup, diðer eþi uymasý için zorlayabilirler. Aralarýnda “Kimin sözünün geçeceði?”, “Son sözü kimin söyleyeceði?” üzerinden bir mücadele devam edip gidebilir. Eþler iliþkide kendilerinin baskýn olmasýný, diðerinin teslimiyet göstermesini açýk veya örtük bir þekilde bekleyebilirler.
Ailenin reisi kim?
Geleneksel aile yapýsýnda “aile reisi” kavramý vardý ve ailenin reisi hem zihinlerde hem de hukuki olarak erkekti. Geleneksel ailede erkeðin rolü “adil imam” yaklaþýmýydý. Eninde sonunda bir kiþi karar verecekti. Her topluluðun bir imamý olmalýydý. Erkek ailenin çobaný veya imamýydý. Erkek aile reisi olarak adil bir þekilde aile ile ilgili kararlarý almasý bekleniyordu. Bu modelin iþe yaradýðý iyi örnekler, iþlemediði kötü örneklerde vardý.
Modern dünyaya uyum saðlama amaçlý olarak 2002 yýlýndaki yeni medeni kanun ile; “Aile reisi kocadýr” ifadesi yerine “Evliliðin birliðini eþler beraber yönetirler” ifadesi gelmiþ oldu. Böylece oturulacak evin yeri, kadýnýn çalýþýp çalýþmamasý, toplam gelirin harcanmasý gibi gündelik hayatýn seyri ile ilgili meselelerde hukuken iki tarafýn eþit karar gücü esas alýnmýþ oldu. Bu modelinde iþleyen ve iþlemeyen taraflarý var.
Eþler arasýnda güç daðýlýmýnda beþ olasýlýklý modelleme
Teorik olarak toplam gücün 100 olduðu bir modellemede, eþler arasý gücün daðýlýmý ile ilgili beþ ayrý modelden bahsedilebilir. Bunlar; erkeðin belirgin baskýn olduðu, gücün 80-90 puaný erkeðe, 10-20 puanýnýn kadýna ait olduðu (80-90/ 10-20), erkeðin ýlýmlý baskýn olduðu (60/40), eþitlikçi (50/50), kadýnýn ýlýmlý baskýn olduðu (40/60) ve kadýnýn belirgin baskýn olduðu (10-20/80-90) þeklindedir. Eþler arasýndaki güç daðýlýmý evlilik boyunca belirli bir modelde ilerlediði gibi zaman içinde de deðiþebilir.
Eþ iliþkilerinde çatýþma çözümü ve yönetimi
Ýki farklý isteðin olduðu durumda çatýþma oluþur. Çatýþma çözümü veya yönetimi sosyal ve siyasal iliþkilerin merkezi meselesi olduðu kadar eþ iliþkilerinde de önemli bir mesele. Hatta eþ iliþkisini güçlendirmek için geliþtirilmiþ bazý programýn modüllerinden biri çatýþmalarý çözme ve yönetme üzerinedir. Bu programlarda eþlerin çatýþma çözümü ve müzakere becerileri arttýrýlmaya çalýþýlýr. Çünkü eþler ayrý kararlarý savunurken, uzlaþma arayýþý içinde olmazlarsa, çatýþma hali evliliðe hasar verebilir.
Eþin etkisine açýk ol!
Eþ iliþkileri ile ilgili önde gelen ekollerden birinin kurucusu John Gottman, “Eþin etkisine açýk ol!” diye bir önerisi var. Gottman bu öneriyi hem erkeðe hem de kadýna yapmakla beraber, özellikle erkeklere yapýyor. Gottman’a göre eþ etkisine kapalý olma daha çok erkeklerde gözleniyor ve erkeklerin eþlerinin etkisine kapalý olmasý, eþ iliþkilerini olumsuz etkiliyor. Özetle, Gottman “Karý sözü dinlenmez” anlayýþýnýn tam tersini söylemiþ oluyor.
Ýstiþare ve müzakere süreciyle uzlaþarak karar almak mümkün
“Son kararý ben veririm” þekilde güç üzerinden karar vermek yerine, “istiþare” temelli, “karþýlýklý müzakere ve ikna” içeren bir “karar sürecinin” olmasý iliþkiyi daha olumlu etkiler. Birinin hep kazandýðý, diðerinin hep yenildiði hal güreþ müsabakasýnda anlamlý olabilir ama sürekli güreþ hali eþ iliþkisine yýkýcý etkide bulunabilir.
