Bireysel psikoterapilerde kiþilerin psikiyatrik tanýlarýný esas alan yaklaþým baskýn iken, eþ/evlilik terapilerinde eþler arasý iliþkinin rahatsýzlýðýna odaklanmak daha doðrudur. Bu durum “eþler hasta deðil, iliþki hasta” olarak tanýmlanýr.
Benzer yaklaþým aile terapilerinde de vardýr. Aile terapilerinin en önemli ekollerinden biri olan “sistem yaklaþýmý” aile fertlerini birbirini etkileyen bir sistem oluþturduklarýný varsayar. Ailede sorun olduðunda “hasta birey” yerine ailenin iliþkiler örüntüsünün hastalandýðýný ve bu bozulmanýn aile üyelerinden birinde belirti oluþturduðunu söylerler.
Bu iki yaklaþým da oldukça önemli bir þey söylemiþ oluyor. Gerçekten de hem eþ iliþkilerinde hem aile iliþkilerinde hastalýklý birey arayýp, her þeyi onun üzerinden izah etmek büyük yanýlgýlara sebep olur. Zaten eþ terapisine gelen çiftlerin bir kýsmý, tüm sorunun eþinde olduðunu, büyük ihtimalle de eþinin hasta olduðunu, terapistin de o hasta kiþiyi tedavi etmesi gerektiðini düþünürler. Terapistin ilk iþi bu hasta kiþi yaklaþýmýndan, iki kiþinin birbirini etkileyen iliþki örüntülerine odaklanmayý saðlamaktýr.
Eþlerden birinin taný alan bir ruhsal rahatsýzlýðý olsa bile, evlilik sorunlarýnýn bu eþe baðlý olduðu anlamýna gelmez. Yani iliþkide haklý olup olmama psikiyatrik taný üzerinden meþrulaþtýrýlamaz.
Psikiyatrik rahatsýzlýklarý dikkate almamak da problem
Hem eþ iliþkilerinde hem de aile iliþkilerinde iliþkiye ve etkileþim tarzlarýna odaklanmak oldukça doðru bir yaklaþým iken, eþ veya aile üyelerinden birinin bir psikiyatrik hali dolayýsýyla da iliþkinin etkilenmesi mümkündür. Örneðin eþlerden veya aile üyelerinden birinin Obsesif Kompulsif Bozukluk, Manik Depresif Bozukluk, Dissosiyatif Kimlik Bozukluðu vb. tanýya sahip olmasý iliþkilerin doðasýný önemli oranda etkileme gücüne sahiptir.
Eþlerden birinin iliþki dinamiðini belirleyecek düzeyde bir rahatsýzlýða sahip olduðunda, bu durumu görmemek de büyük yanýlgýlara yol açabilir. “Eþ hasta deðil iliþki hasta” yaklaþýmýný bu durumda esnetmek gerekir. Rahatsýzlýðý görüp, bireysel tedavi yaklaþýmýný da önermek gerekir. Eþler arasý iliþkiye var olan rahatsýzlýðýn etkilerini görmezden gelmek, olup bitenin anlaþýlmasýný engelleyebilir.
Bireylerin rahatsýzlýðý iliþkiyi bozabilir
Anlatmaya çalýþtýðýmý bir öykü üzerinden anlatayým: “15 yýllýk evlilikte iki eþ arasýnda belirgin bir gerilim ortaya çýkmýþ. Kadýnýn Obsesif Kompulsif Bozukluðu var. Erkek te ise Orta þiddette bir Öfke Kontrol Problemi mevcut. Kadýn aþýrý temizlikle uðraþýyor. Eve giren herkesi kapýnýn önünde kýyafetlerini deðiþtirmeye zorluyor. Eþinin ve çocuklarýnýn arkasýndan lavabolarý temizlemeye çalýþýyor. Evin düzen içinde kalmasý için aþýrý bir uðraþ içinde. Daðýnýklýk yaptýklarý gerekçesiyle eþ ve çocuklarla sýk çatýþma yaþýyor. Erkek ise ani ve aþýrý sinirlenmesiyle tanýnýyor. Sinirlenme ve sinirlendiðinde kendini kaybeder davranýþlarda bulunuyor. Bu hali sadece eþe karþý deðil ayný zaman da iþ yerinde ve özellikle de trafikte soruna yol açýyor. Eþin temizlikle ilgili taleplerine her zaman sinirlilikle zaman zaman da öfkeyle karþýlýk veriyor...”
Yukarýdaki hikayede evlilik iliþkisini etkileyen baþka bir çok boyut var. Bu sebeple her þey kadýn ve erkeðin tanýsý üzerinden izah edilemez. Ama bu iki psikiyatrik durumun iliþkiyi etkilediði de açýk. Bu sebeple de iki rahatsýzlýk halinin tedavisinin yapýlmasý da hedeflenmelidir.
Sonuç olarak; eþ iliþkilerinde esas olan hasta eþ aramak olmamalý, iliþkinin etkileþim dinamikleri esas ilgi odaðý olmalý. Ancak eþlerin psikiyatrik bir rahatsýzlýðý var ise ve bu rahatsýzlýðý tedavi etmek eþ iliþkisinin daha iyi hale gelmesine katký saðlayabilir.
