Eþler arasýnda anlaþmazlýklarýn olmasý anlaþýlýr bir durum. Bu anlaþmazlýklar çoðu zaman ufak çaplý tartýþmalar þeklinde olur. Bazen de uyuþmazlýklar evliliðin seyrini etkileyecek kadar þiddetli “kriz” þekline dönüþebilir. Kriz hali olaðan kavga halinden daha þiddetli, uzun süreli, çok boyutlu ve sonuçlarýnýn riskli olmasý açýsýndan farklýdýr. Krizler bazen aldatmanýn öðrenilmesi gibi ciddi bir sorundan baþlayabileceði gibi bazen de eþlerin geçmiþte de tartýþtýklarý ama çözümleyemedikleri bir yaþantý hikayesinden de baþlayabilir.
Kriz kavramý, olaðanüstü bir durumu tanýmlar. Ekonominin aþýrý kötüye gidip dengesinin bozulmasý bir krizdir. Bir þirketin ekonomik ve yönetim açýsýndan dengesinin aþýrý bozulmasý krize girmesi olarak tanýmlanýr. Deprem, sel gibi doðal afetler kriz oluþturur. Büyük terör olaylarý toplumsal kriz hali oluþturur. Bir insanýn olaðan davranýþlarýný gösteremeyecek kadar kendinden geçmesine kriz geçirmek olarak tanýmlanýr. Evlilikte kriz hali ise, eþler arasýnda þiddet, evden ayrýlma, boþanmayý düþünme gibi sonuçlar üreten büyük uyuþmazlýklarý tanýmlar.
Tartýþmalarý üç haftalýk krize dönen eþ örneði
Bayramda ailelerinin yanýna gitmiþ bir çift hayal edin. Aralarýnda aileleri ile iliþkili bir konuda tartýþma çýkmýþ olsun. Bu sorunu yýkýcý bir þekilde tartýþýyorlar. Tartýþma sýrasýnda birbirlerine baðýrýyor, hakaret ediyor, öfkeleniyor hatta birbirlerinin üzerine yürüyorlar. Buna ailelerden biri de þahit oluyor. Küs davranmaya baþlýyorlar. Birkaç saat sonra tartýþma kaldýðý yerden devam ediyor. Eþlerden biri diðerine çek git diyor. Diðer eþ arabasýna atlayýp kendi ailesine gidiyor. Bu arada biri diðerini ararken diðeri telefonla cevap vermiyor. Küsme birkaç güne dönüþüyor. Bu arada araya aileler giriyor. Biri yarý bir barýþma giriþimi ile eþini alma giriþiminde bulunuyor. Kim geri adým atacak inatlaþmasý üzerinden bu giriþim krizin yeni bir parçasýna dönüyor. Aralarýndaki küslük ve ayrýlýk üç haftaya dönüyor. Bu arada aileler hem diðer aile ile hem de gelin/damatlarýyla olumsuz etkileþimlerde bulunuyor. Üç hafta sonra kendi evlerinde bir araya geliyorlar. Ýkisi de olup bitenlerde kendini haklý görüyor. Üç hafta süren bu kriz hali evlilik öykülerine kalýcý bir ize dönüþüyor.
Kriz sürecinin analizi
Yukarýdaki hayali çiftimizin üç hafta boyunca yaþadýklarýnýn süreç analizini yaptýðýmýzda þöyle bir manzara çýkýyor: Ýlk olarak, ailelerle ilgili bir meseleyi “yýkýcý bir þekilde” kavga ediyorlar. Ýkinci olarak küsüyorlar. Üçüncü aþamada kavgayý sürdürüyorlar. Dördüncü aþamada evi terk ediyorlar. Beþinci aþamada, aileler iþi daha da zorlaþtýracak þekilde sürece dahil oluyor. Altýncý aþamada, barýþma giriþimini karþýlýklý baltalýyorlar. Yedinci aþamada ayrý yaþamayý uzatýyorlar. Sekizinci aþamada, kendi evlerinde buluþtuklarý zamanda da her biri kendini haklý görecek þekilde tartýþmaya devam ediyorlar.
Halbuki eþler ve aileleri þu becerileri herhangi bir aþamada gösterebilirdi: Ýlk aþamada yýkýcý kavga yerine, rahatsýzlýklarýný birbirine ýlýmlý bir þekilde iletebilirlerdi. Ýkinci aþamada küsmeyebilirlerdi. Üçüncü aþamada yeniden kavgaya baþlamayýp, iyice sakinleþene kadar mola verebilirlerdi. Bu arada birisi ortalýðý yumuþatýp seyri deðiþtirebilirdi. Dördüncü aþamada evi terk etmeyebilirlerdi. Beþinci aþamada aileler iþin içine karýþtýrýlmayabilirdi. Altýncý aþamada, birinin yarým yamalak bile olsa attýðý yeniden bir araya gelme adýmýný diðeri kabul edici davranýp, inatlaþmayabilirlerdi. Yedinci aþamada ayrý yaþamayý üç hafta deðil daha kýsa yapabilirlerdi. Sekizinci aþamada hala haklýlýk savaþý yerine, normale dönme için mücadele edebilirlerdi.
Eþler arasýndaki kriz sürecini zincirleme kaza gibi düþünmekte fayda var. Aslýnda her aþamada krizden çýkma, zarar azaltma, onarma imkâný var. Eþler bu aþamalarýn herhangi birinde kaza zincirini kýracak bir davranýþ yaparlarsa kriz sürecinden çýkabilirler. Aslýnda eþler yaþadýklarý bu krizin “süreç analizini” yapsalar, benzer süreçleri daha önce de tekrar tekrar yaþadýklarýný görebilirler.
