ABD’nin siyasetinin kilitlenmesi, oradan da bütçenin durmasý ve de kepenklerin kapanmasý ibretlik. Demokrasinin kalesinde, uzlaþma ve hoþgörü tarihi altýnda olmadýk iþler yapýlýyor... 2013 yýlýnda Amerika, 5 yýl önceki aðýr ekonomik krizin siyasi yansýmalarýný yaþýyor... Bir demokrasinin bu þekilde kilitlenmesi, siyasi aktörlerin inatlaþmasý, sistemin çýkmaza girmesi, kolay açýklanýr bir durum deðil... Demokrasiyi ABD beceremiyorsa, diðerleri ne yapsýn?
Siyasiler bütçe geçirmedi, devlet kepenk kapatýp -Zorunlu olmayan personeli- eve yolladý. Eve giden erkekler bütün gün pijamayla oturup TV izleyip abur-cubur yemeye baþladýlar. Karýlarý bir haftada yaka silker hale geldi. Eve yollanan kadýn çalýþanlarýn daha disiplinli olduðu bildiriliyor. Ama erkekler anýnda -sýnýrsýz pazar tatili- havasýna girmiþ... Medyada, kadýnlara -Evdeki kocalarýnýzý meþgul edin- diye çaðrýlar var... Yani: Ev iþleri verin, birikmiþ onarým, tadilat gibi projelere baksýn, çocuklara yardým etsin.
Eve yollanan yalnýzca devlet memurlarý deðil. Savunma sanayiinden kilit þirket Lockheed Martin de 2400 çalýþanýný eve yolladý. Bu elemanlar Savunma Bakanlýðý ile baðlýantýlý çalýþýyordu. Bakanlýkta ilgili birimler durunca, özel þirketin çalýþanlarý da durdu.
Kepenk kapatýlmasýnýn umulmadýk yan etkileri var. Örnek: Devlet dairelerinin yakýnýndaki lokantalar ve seyyar yiyecek satýcýlarý. Herkes eve gidince, bu iþletmeler de zarar yazmaya baþladý.
Herkes eve gidince, trafik azaldý, metro trenleri boþaldý. Washington’da günlük metro yolcu sayýsý 60 bin azaldý. Yani evde oturuyorlar.
Müzeler ve New York’un Özgürlük Heykeli kapanýnca yabancý turistlerin öfkesi görülecek þeydi. Kýyýda durup uzaktaki heykele bakýp, söyleniyorlardý.
Ve en son kýyamet, asker paralarýnýn yatmamasýyla koptu. Ülke dýþýnda askerler çatýþmada ölünce, en geç 36 saat sonra 100 bin dolar kan parasý ailesine veriliyordu. Kepenk kapandýktan bu yana 10 günde yaklaþýk 25 asker yurt dýþýnda öldü. Ve bunlarýn ailelerine ödeme yapýlamadý. Haber duyulunca hayli yanký yarattý ve sonunda özel bir vakýf Pentagon’a -Ben ödeyim, siz sonra bana ödersiniz- dedi. Pentagon kabul etti ve asker kan paralarý þimdi özel sektör giriþimiyle ödeniyor.
Asýl mesele, 17 Ekim... ABD Hazinesi’nin parasýnýn 17 Ekim’de biteceði, ve ABD’nin o gün iflas edeceði, fiþin çekileceði- yolunda bir beklenti yaratýldý, ama yanlýþ. Hazine’nin ihale düzenleme ve borç döndürme yetkisi yok ve 17 Ekim’de de elindeki nakit iyice azalmýþ olacak. Ancak o tarihte iflas þart deðil. Hazine o zamana dek yeni tahsilat yaratýp gelir de yaratacak. Ya da Hazine bono-tahvil ödemelerine öncelik verebilir. O yüzden paranýn bitme süresi 17 Ekim’den ay sonuna dek uzayabilir. 17 Ekim’de iflas- baskýsýný Obama yönetimi kullanýyor.
ABD’nin borcu vadesinde ödeyememesi ve iflas durumuna düþmesi kimsenin aklýna gelen bir durum deðildi. Þimdi her ne kadar -böyle þey olmaz... son dakikada anlaþýrlar- vs dense de, bu ihtimal var. Ýstenmeye istenmeye de iflas olur. Öte yanda iflas baskýsýnýn birkaç aylýðýna geçiþtirilmesi ve o arada bütçe ve diðer konularýnýn pazarlýðýnýn yapýlmasý- diye bir öneri var. Ancak bu siyaset o birkaç ayý da boþa harcar ve yine ayný noktaya döner.
Krizin týrmanmasýnda ve taraflarýn uzlaþmazlýðýnda asýl hesap þu: Obama, Kepenk kapamanýn sorumluluðunu Cumnuriyetçiler’e ve içindeki Çay Partisi fraksiyonuna yýkýp, muhalif partiyi felç etmeye çalýþýyor. Fraksiyon ana yapýyla çatýþmaya girerse, iyi. Hatta fraksiyon koparsa, muhalif parti bölünürsa, Demokratlar için çok daha iyi. Cumhuriyetçiler ise Obamayý yýpratacaklarýný ve saðlýk sigortasýný yok edeceklerini umut ediyorlar. Bu arada Çay Partisi fraksiyonu ana yapýyý ele geçirebilir... Bu hesaplar sürdükçe de kriz zor biter. Krizin Hazine iflasýna gitmesi halinde ise siyasi deprem olabilir. Halen iflasýn ne ekonomik ne de siyasi sonuçlarý kestirilebiliyor.
twitter.com/selimatalayny
