Son günlerde, basýna da yansýdýðý üzere, emeklilikte yaþa takýlanlarla (EYT'ler) ilgili yeni bir geliþme yaþandý. Cumhurbaþkanýmýz sayýn Recep Tayyip Erdoðan, emeklilikte yaþa takýlanlarýn (EYT) durumuyla ilgili olarak Sosyal Politikalar Kurulu Üyesi ve Baþkan Vekili Prof. Dr. Vedat Bilgin hocamýzý görevlendirdi.
Çözüm üretilmesi için öncelikle EYT ile ilgili çalýþmalar yapýlacak, baþta SGK olmak üzere kamu kurumlarýndan bilgi ve çalýþmalar talep edilecek, yurtdýþýndaki buna benzer erken emeklilik imkaný saðlayan düzenlemeler görüþülecek ve nihayetinde Cumhurbaþkanýmýza bir çalýþma takdim edilecek. Bu çalýþma sonucunda EYT ile ilgili bir çözüm olup olmayacaðý deðerlendirilecek. Basýnda Finlandiya modeli çokça yer aldýðý için bu modeli biraz açýklayalým istedim.
Tabi geçmiþ aylarda basýnda yer alan Finlandiya Modeli EYT için bir çözüm kapýsý olarak görülüyor. Bu modelde belirlenen yaþtan daha erken emeklilik olunca bir miktar kesinti yapýlýyor. Bu kesintiyi kabul edenlere de emeklilik aylýðý baðlanýyor. Finlandiya’da birbirini tamamlayan iki emeklilik sistemi var:
Ýþ esaslý emeklilik hakkýçalýþarak ve giriþimcilik yapýlarak kazanýlýr. Ýþveren bütün çalýþanlarý için emeklilik sigortasý almak ve sigorta primlerini ödemekle yükümlüdür. Giriþimciler sigorta primlerini kendileri öderler.
Halk emekliliði,iþ (maaþ) esaslý emekliliði olmayan veya emeklilikleri çok az olan emeklilere yöneliktir.
Her iki emeklilik sisteminde yaþlýlýk ve maluliyet emekliliði bulunmaktadýr. 65 yaþýný dolduranlar halk emekliliði hakkýný kazanýlabiliyor.
Ýþ emeklilik güvencesini, iþverenler ve çalýþanlar beraber saðlarlar. Ýþveren, çalýþanýn maaþýndan, çalýþanýn sigorta ücretleri payýný alýr ve kendi payý ile birlikte emeklilik kurumuna ödemede bulunur. Ýþ esaslý emeklilik ile, iþ esaslý emeklilik þirketleri, emeklilik sandýklarý ve vakýflarý ilgilenirler.
Ýþ emekliliðin miktarý, ne kadar çalýþmýþ ve ne kadar maaþ almýþ olduðunuza baðlýdýr. Ýþ emekliliði ile iþ emekliliði sigorta þirketleri, emeklilik sandýklarý ve vakýflarý ilgilenirler. Emeklilik Güvencesi Merkezi (Etk) merkezî olarak emeklilik güvencesi ile ilgili konularla ilgilenir.
Çalýþma süresine dayalý (iþ/maaþ esaslý) olarak emekli olabilmek için primler yeterli gelmiyorsa ya da çalýþma süresine dayalý emeklilik maaþý çok düþükse, halk emekliliðinden yararlanmak üzere baþvuruda bulunulabilir.
Halk emekliliðin miktarý Finlandiya’da ne kadar yaþamýþ ya da Finlandiya’da ne kadar çalýþmýþ olduðuna baðlýdýr. Ayrýca aile iliþkileri ve diðer devam eden emeklilik gelirleri de halk emekliliðin miktarýný etkiler. Halk emekliliði ve asgari emeklilik ile Kela kurumu ilgilenmektedir.
61 yaþýný dolduranlar, asgari yaþlýlýk emekliliði yaþýnýzdan önce kýsmi emekliliðe ayrýlabilir. Buna kýsmi erken yaþlýlýk emekliliði denir. Aylýk emeklilik miktarýndan yüzde 25 veya yüzde 50 ödeneceðine sigortalý karar vermektedir.
Ayný zamanda isterse tam gün çalýþmaya devam edebilir, iþinden tamamen de ayrýlabilir ya da iþverenle daha kýsa çalýþma süresi konusunda anlaþýlabilir. Ancak belirtmek gerekir ki, kýsmi erken yaþlýlýk emekliliði nihai emeklilik maaþýnýn tutarýný azaltmaktadýr.
EYT için de bu yönde düzenleme olup olmayacaðý araþtýrýlacak. Baþta iþçi ve iþveren sendikalarý, sosyal taraflar, akademisyenlerle görüþülerek mutfak çalýþmasý yapýlacak.
Ancak EYT konusunun hemen çözülmesinin söz konusu olmadýðýný ve biraz daha zamana ihtiyaç olduðunu belirtmeliyiz.
