Liseye baþlayacak çocuðunuz varsa yani yaklaþýk 1 milyon 250 bin öðrencinin velisinden biriyseniz, yeni yerleþtirme sistemi sizi ilgilendiriyor demektir. Bu yýlki sistemi deðerlendirmeden önce buraya kadar nasýl geldiðimizi hatýrlayalým.
Birinci kýrýlma, 2010
Türkiye’de liseye yerleþtirme eskiden beri, bir sorun alaný. Sebebi, iyi bir lisenin iyi bir üniversitenin anahtarý olmasý. Belli liseler, üniversite giriþ sýnavýnda (YGS/LYS) çok baþarýlý bir performans ortaya koyuyorlar. Aslýnda “seçkin” liselerin iyi olmasýnýn sebebi, bizatihi eðitimin çok kaliteli olmasýndan kaynaklanmýyor. Daha ziyade, seçerek yani merkezi sýnavla öðrenci alýnmasýndan kaynaklanýyor. Baþarýlý öðrenciler doðal olarak üniversite giriþ sýnavýnda da baþarýlý oluyorlar.
Türkiye’de sýnavla öðrenci alan lise sayýsý 1990’lý ve 2000’li yýllar boyunca sürekli artýrýldý. Her bürokrat, milletvekili adayý ve milletvekilinin hayalini, kendi bölgesine Fen ve Anadolu Lisesi açtýrmak süsledi. 1990’larýn baþýnda öðrencilerin sadece yaklaþýk %2’si fen ve Anadolu gibi sýnavla öðrenci alan liselerde okurken, bu sayý sürekli artýrýldý ve 2000’li yýllarýn sonunda bu oran %20’lere vardý. Yani, 2009-2010’lara gelindiðinde öðrencilerin beþte biri, sýnavla seçiliyordu.
2010 yýlýnda Eski Milli Eðitim Bakaný Nimet Baþ (Çubukçu) döneminde, (sýnavsýz öðrenci kabul eden) genel liselerin (sýnavla öðrenci alan) Anadolu Lisesine dönüþtürülmesi kararý verildi. Bu kararýn sonucu olarak, 2010-2013 yýllarý arasýnda sýnavla öðrenci alan lise sayýsý hýzla arttý. 2013 yýlýnda liseye baþlayan öðrencilerin yarýsýndan çoðu sýnavla öðrenci alan liselere yerleþtirildi. Ancak kararýn gerekçesi olarak sunulan liselere sýnavsýz öðrenci yerleþtirme amacý gerçekleþtirilmedi.
Liselere geçiþteki sýnavýn liseye yerleþtirme sistemi üzerindeki baskýsý azaltýlmaya çalýþýlýrken, sýnavýn sistem üzerindeki etkisi ve önemi daha da artýrýldý. Öðrencilerin yaklaþýk yarýsý puanlarýna göre tek tek sýralandý ve böylece okullar arasýndaki hiyerarþi de artmýþ oldu.
Ýkinci kýrýlma, 2014
2013 Eylül ayýnda Milli Eðitim Bakaný Nabi Avcý tarafýndan yeni liseye geçiþ sistemi (TEOG) tanýtýldý. Tek bir SBS yerine çok sayýda sýnav merkezi olarak yapýldý. SBS’nin öðrenciler üzerindeki baskýsý azaldý.
Bu arada, MEB, 2014 Mayýs ayý içerisinde, daha önce 2010’da genel liselerin Anadolu statüsüne kavuþturulmasý kararý gibi, mesleki ve teknik liseler ile Ýmam Hatip liselerinin tamamýnýn Anadolu statüsüne kavuþturulmasýna karar verdi. Karar, “üvey evlat muamelesi” gören mesleki ve teknik liselerin de diðer akademik liselerle eþit statüye kavuþmasý anlamýnda bir ölçüde zorunlu bir adýmdý.
Kararýn en önemli dezavantajý, fiilen bütün okullarý sýnavla öðrenci alan okul statüsüne dönüþtürmesi. Yani, Türkiye’deki bütün liselere, öðrencilerin TEOG merkezi sýnavlar ve okul notlarýndan elde ettikleri yerleþtirme puanlarýna göre yerleþtirme yapýlacak. Tercihler de dikkate alýnacak. Ancak ayný okulu tercih eden iki öðrenci arasýnda belirleyici olan yerleþtirme puanýnýn üstünlüðü olacak.
Ya þimdi?
Bu yýl liseye kayýt yapacak çocuðunuz, çok baþarýlýysa, zaten sorun yok, istediði tercihe yerleþecek. Deðilse, yerleþtirme puanýna göre tercih sýrasý dikkate alýnarak yerleþecek. Tercih ettiði liselerden birine yerleþemezse, seçtiði okul türüne göre MEB tarafýndan yerleþtirilecek. Bu yeni sistemin tam olarak nasýl çalýþacaðýný henüz bilmiyoruz. Ancak, çocuðunuzu mahallenizdeki liseye kayýt yaptýrmakta zorlanabilirsiniz.
Þimdi baþa dönelim. Sýnavsýz bir geçiþ arayýþýyla baþlayan bir süreç, þu an için bütün okullarý sýnavla öðrenci alan bir sistem doðurdu. Yani, bütün okullarýn bir taban puaný oluþacak, okullar arasýndaki farklar artacak ve liseler en baþarýlýdan en baþarýsýza doðru sýralanacak. Ýyi liselere girme yarýþý devam edecek.
O halde, þimdi filmi baþa sarmanýn ve bu kadar karmaþýk bir sisteme gerçekten ihtiyaç olup olmadýðýný tartýþmanýn zamaný. Çünkü bu sistemin ileride de deðiþeceðine iliþkin resmi bir açýklama söz konusu deðil.
