Istanbul Pera Müzesi’nde 30 Ekim-13 Aralýk tarihleri arasýnda ‘Çarlardan Starlara: Fantastik Rus Sinemasý’ baþlýklý bir program yer alýyor. Seagull Films, American Cinématheque, Mosfilm, Gosfilmofond ve M-Film Studio’nun iþbirliðiyle gerçekleþtirilen programda, ilki sessiz sinema dönemine rastgelen 1924 tarihli olmak üzere toplam 8 film gösteriliyor. Dünya sinemasýnda futurist, bilim-kurgu ve fantastik sinema çalýþmalarý ilginç bir yer tutmaktadýr. Pozitivizm ve ilerlemeciliðin de bir çeþit vücut buluþu olan Sovyet Rusya sinemasýnýn bu türlere ilgisiz kalmasý beklenemezdi. Sessiz sinema çaðýnda, özellikle Almanya, Fransa ve Amerika’da ortaya çýkan bu türlerin ilk örneklerinin yanýnda, Sovyet sinemasý da üzerinden çok geçmeden 1924’te Aelita: Mars Kraliçesi adlý filmi gerçekleþtirdi. Yönetmen Yakov Protazanov’a ait olan ve iki saat uzunluðundaki film, gezegenlerarasý seyahat üzerinden olay örgüsünü kurar ve senaryoya hakim set tasarýmý Sovyet Konstrüktivizminin atmosferini yansýtýr. Yönetmen Protazanov, ilerki yýllarda ilginç þekilde filmografisinin de son yapýtlarý olan Baþkurtlarýn milli kahramaný Salavat Yulayev (1940) ve Nasreddin Hoca Buhara’da (1943) filmlerini çekecektir.
Kronolojik sýraya göre oldukça sýçrama yaparak 1961 yýlýna ait iki film görmekteyiz. Pavel Klushantsev’in yönettiði Fýrtýna Gezegeni, kozmonotlarýn bu kez Venüs gezegenindeki korkunç yanardaðlar ve envai çeþit tarih-öncesi yaratýkla olan mücadelelerini beyazperdeye yansýtacaktýr. G. Kazansky ve V. Chebotaryov’un çektiði Amfibi Ýnsan, solungaçlý bir mutantýn bir sahil kasabasýnda inci avcýlarý ve eski denizciler arasýndaki tuhaf hikayesini dile getirir. Eser, giþede baþarý saðlamýþ, tam 62 milyon bilet satýlmýþtýr.
Diðer bir film olan, dünyaca ünlü yönetmen Andrey Tarkovski’nin bilimkurgu sinemasýnýn baþyapýtlarýndan 1972 yapýmý, Stanislas Lem’in ayný adlý romanýndan uyarlama Solaris’i, Stanley Kubrick’in Batý dünyasýndan 1968 yapýmý 2001: Uzay Yolu Macerasý, Sovyet sistemine metafizik donanýmlý bir nazire olarak yükselmektedir. Yine Tarkovski’nin bir üçleme olarak gerçekleþtirdiði son üç filminin ilki olan 1979 tarihli, Arkady ve Boris Strugatsky’nin romanlarýndan uyarlama Ýz Sürücü (Stalker), nükleer kaza veya felaketlere yönetmenin insani evre (duygusal, akli, spiritüel) ve temsiller (yazar, bilim adamý, rehber) cinsinden vermiþ olduðu güçlü bir mistik ve madde ötesi önermedir.
Programdaki diðer filmlerden, son dönem Rus sinemasýnýn önde gelen yönetmenlerinden olan Karen Þahnazarov’un 1988’de yaptýðý Sýfýr Kenti, mekanik bir parçanýn þeklini deðiþtirmek için küçük bir kasabaya gelen bir mühendisin baþýndan geçenleri absürde varan bir üslupta aktarmaktadýr. AlexseyFedorchenko’nun Aya Ýlk Ayak Basan adlý 2005 yapýmý ödüller almýþ çalýþmasý, ütopik bir biçimde aya ilk giden kiþinin 1938 yýlýnda kozmopilot bir Rusun olduðunu, gemisini döndükten sonra önce Þili’ye, oradan da Pasifik üzerinden, Çin ve Moðolistan hattýndan Rusya’ya döndüðünü hikaye eder.
