Ýþ Kanununda yazýlý koþullar çerçevesinde, haftalýk kýrkbeþ saati aþan çalýþmalar ‘Fazla Çalýþma’ olarak tanýmlamýþtýr.
Fazla çalýþmanýn hangi þartlarda yapýlabileceði hükme baðlanmýþtýr. Fazla çalýþma, ancak ülkenin genel yararlarý yahut iþin niteliði veya üretimin artýrýlmasý gibi nedenlerle yapýlabilir. Baþka bir ifadeyle, Ýþ Kanunu’na göre fazla çalýþma yapýlmasý için;
a) Ülkenin genel yararlarý,
b) Ýþin niteliði,
c) Üretimin artýrýlmasý amaçlanmalýdýr. Ayný düzenlemede söz konusu amaçlar belirtildikten sonra “…gibi nedenler” ifadesine yer verilerek, benzeri nedenlerin ortaya çýkmasý halinde fazla çalýþma yapýlabilmesine imkân tanýnmýþtýr.
Fazla çalýþmada üst sýnýr
Fazla çalýþmanýn amacýna uygun olarak sýnýrlý þekilde yapýlmasý esastýr. Nitekim Yasa fazla çalýþma süresinin toplamýnýn bir yýlda ikiyüzyetmiþ (270) saatten fazla olamayacaðýný hükme baðlamýþtýr. Söz konusu süre sýnýrý, iþyerlerine veya yürütülen iþlere deðil, iþçilerin þahýslarýna iliþkindir. Yasal yýllýk sýnýr olan 270 saatin hesaplanmasýnda, yarým saatten az olan süreler yarým saat, yarým saati aþan süreler ise bir saat sayýlýr.
Fazla çalýþma ücreti
Ýþ Kanununa göre; her bir saat fazla çalýþma için verilecek ücret normal çalýþma ücretinin saat baþýna düþen miktarýnýn yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Fazla çalýþmada serbest zaman
Ýþ Kanunu’na göre fazla çalýþma yapan iþçinin, istemesi halinde iþverene yazýlý olarak baþvurmak koþuluyla, bu çalýþmalar karþýlýðý zamlý ücret yerine, fazla çalýþtýðý her saat karþýlýðýnda bir saat otuz dakikayý serbest zaman olarak kullanabileceðini, iþçinin hak ettiði serbest zamaný, 6 ay zarfýnda iþverene önceden yazýlý olarak bildirmesi koþuluyla ve iþverenin, iþin veya iþyerinin gereklerine uygun olarak belirlediði tarihten itibaren iþ günleri içerisinde aralýksýz ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilecektir.
Ancak, serbest zaman kullanýmýna ‘6 aylýk süre’ dýþýnda ayrý bir sýnýrlama daha getirilmiþtir. Ýþçiye bu Kanundan ve sözleþmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandýrýlamaz.
Fazla çalýþma onayý
Fazla çalýþma ihtiyacý olan iþverence söz konusu onayýn her yýl baþýnda iþçilerden yazýlý olarak alýnacaðýný ve iþçi özlük dosyasýnda saklanacaðýný düzenlemiþtir. Buna göre fazla çalýþma onayýnýn ocak ayý baþýnda alýnmasý gerekmektedir.
Fazla çalýþmalara iliþkin ücreti ödemeyen, iþçiye hak ettiði serbest zamaný altý ay zarfýnda kullandýrmayan, fazla saatlerde yapýlacak çalýþmalar için iþçinin onayýný almayan iþveren veya iþveren vekiline, bu durumda olan her iþçi için 2017 yýlýnda ikiyüzdoksanbeþ (295 TL) Türk lirasý idari para cezasý verilecektir.
