Çalýþma süreleri Ýþ Kanunu kapsamýnda haftada en fazla 45 saat olarak belirlenmiþtir. Buna göre de genellikle çalýþma süreleri 6 gün olan iþyerlerinde günlük 7,5 saat ve 5 gün çalýþýlan iþyerlerinde ise günlük 9 saat olarak uygulanmaktadýr.
Ýþyeri uygulamalarý saklý kalmak kaydýyla çalýþma süreleri tespit edilirken ara dinlenme süreleri hariç fiili çalýþma süresi tespit edilmektedir. Diðer bir deyiþle ara dinlenmeleri çalýþma süresinden sayýlmamaktadýr.
Ýþ Kanununda fazla çalýþma haftalýk 45 saati geçen çalýþma hali olarak tanýmlanmýþken, fazla sürelerle çalýþma koþulu olarak 45 saatin altýnda çalýþýlan iþyerlerinde 45 saate kadar olan çalýþma süresini ifade etmektedir. Fazla sürelerle çalýþma ücreti yüzde 25 zamlý ücretken, fazla çalýþma ücreti yüzde 50 zamlý ücrettir.
Bir yýl içinde en fazla 270 saat fazla çalýþma yapýlabilmektedir. 270 saati geçen fazla çalýþma mümkün olmadýðýndan denkleþtirme veya fazla çalýþma uygulamalarýna dahil edilmesi mümkün olmayacaktýr.
Örneðin haftada 40 saat çalýþýlan bir iþyerinde bir haftada 50 saat çalýþýlýrsa; 5 saat yüzde 25 zamlý ücret, 5 saat de yüzde 50 zamlý ücret ödenmesi gerekmektedir.
Ýþ Kanunu'nun 41'inci maddesine göre, fazla çalýþma ya da fazla sürelerle çalýþma yapan iþçiler istemeleri halinde ve iþverene yazýlý olarak baþvurmak koþuluyla, bu çalýþmalarýnýn karþýlýðý olarak zamlý ücret yerine, fazla çalýþtýðý her saat karþýlýðýnda bir saat otuz dakikayý, fazla sürelerle çalýþtýðý her saat karþýlýðýnda da bir saat on beþ dakikayý serbest zaman olarak kullanabilme imkâný vardýr. Fazla çalýþma ya da fazla sürelerle çalýþma yapan iþçilerin serbest zaman kullanýmýnda mutlak þart çalýþanýn yazýlý talebinin bulunmasýdýr.
Bu durumda iþçi isterse yaptýðý günlük çalýþma süreleri üzerindeki çalýþmasý için zamlý ücret alabilecek, isterse çalýþtýðý sürelerin karþýlýðýný serbest zaman olarak kullanabilecektir. Ýþçi hak ettiði bu serbest zamaný 6 ay zarfýnda, çalýþma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilecektir: "Ýþçi hak ettiði serbest zamaný, altý ay zarfýnda iþverene önceden yazýlý olarak bildirmesi koþuluyla ve iþverenin, iþin ve iþyerinin gereklerine uygun olarak belirlediði tarihten itibaren çalýþma süreleri içinde aralýksýz ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilecektir" (Ýþ Yasasý md.41/4, 5; Yönetmelik md.6). Burada dikkat edilmesi gereken husus, "iþçinin onayýnýn" alýnmasý ve "serbest zamanýn altý ay içinde kullandýrýlmasý zorunluluðudur". Bu nedenle, tek taraflý olarak iþveren tarafýndan serbest zamanlý fazla çalýþma yaptýrýlamayacaðý gibi, serbest zamanýn 6 aylýk sürenin geçmesinden sonra da kullandýrýlmasý mümkün deðildir. Aksi halde, iþçinin talep edeceði "fazla çalýþma ücreti" yanýnda iþverenin her iþçi için idari para cezasýna çarptýrýlmasý mümkündür.
Çalýþma süresi yönünden iþyeri uygulamalarýndaki fazla sürelerle çalýþma ve fazla çalýþma uygulamasý, yukarýda belirtildiði þekilde deðerlendirilmelidir. Ýþ sözleþmelerinde ve eki belgelerde belirlenen sýnýrlar aþýlmadan, ek fazla sürelerle çalýþmalarda, yani örneðin haftalýk 40-45 saatler arasýndaki 5 saate kadar çalýþma için %25 zamlý ve haftalýk 45 saatten fazla çalýþmalarda %50 zamlý ücret ya da serbest zaman uygulamasý yukarýda belirtildiði üzere yapýlmalýdýr. Ýþ sözleþmelerinde belirlenen ücretlere bu sürelerin ücretleri de dâhil edildiði düzenlemelerle de denkleþtirme ve serbest zaman uygulamalarý çeliþmemelidir.
Telafi çalýþmasý önce tatil, sonra çalýþma olarak ifade edilebilirken, serbest zaman önce çalýþma ve sonra tatil olarak ifade edilebilir. Serbest zamanda iþçinin yazýlý talebinin olmasý mutlak þarttýr, onay deðil, yazýlý talep aranmaktadýr.
