Öyle bir algý dolaþýyor ki, sanki Amerikan Merkez Bankasý FED’in bütün dolarlarý Türkiye’deydi... Þimdi de FED bu dolarlarý çekiyor ve para bitecek, ortalýk kuruyacak... Böyle bir durum yok. FED’in bütün parasý Türkiye’de deðildi. Hatta Türkiye’ye doðrudan FED’in daðýttýðý paranýn gelip gelmediði de tartýþýlýr. Türkiye’nin hatýrý sayýlýr kayýt dýþý ve sýnýr ötesi parasýný hatýrlamak gerekiyor. Ayrýca Türkiye’ye para yalnýzca Batý’dan gelmiyor.
Bütün gürültü, FED’in 85 milyarlýk aylýk bono alýmlarýný azaltmasýyla baðlantýlý. FED her ay piyasadan bono alýp para daðýtýp ekonomiyi canlandýrmayý ummuþtu. Ýþler umduðu hýzda gitmedi. 2008 krizinden beri muhtelif boyutlarda 5. FED destek paketinden söz ediyoruz... Ekonomik büyüme istediði hýzda olmayýnca ve bu aylýk alýmlarýn istihdam yaratmadýðý anlaþýlýnca, FED alýmlarý durdurup baþka adýmlar atmaya niyetlendi. Verilen paranýn ABD dýþýnda spekülatif piyasalara gittiði de doðru. Ve FED bu alýmlarý azaltma niyetini Baþkan Bernanke’nin aðzýndan pek de iyi tartýlmamýþ ifadelerle 22 Mayýs’ta duyurdu. FED hâlâ sýfýr faiz politikasýna devam edecekti. Zaten göklere kadar geniþlemiþ bilançosu da ayný kalacaktý. Bu bilançonun en iyimser tahminle normale dönmesi inþallah 2019-2020’de olacak.
Bernanke’nin aðzýndan -azaltma- lafýný duyan dünya piyasalarý -FED gidecek, para kuruyacak, faiz yükselecek- diye riskli sayýlan ve körlemesine girilen piyasalardan çýkmaya baþladýlar. Geliþen Piyasalarý tanýmayan, bilmeyen çoðu fon, getiri için buralara girmiþti. O para Türkiye dahil genel piyasadan çýktý.
Mayýs-hazirandaki kur zýplamasýna neden FED idi. FED sonraki aylarý ortalýðý yatýþtýrmak için kullandý ancak 2014’te kýsmaya baþlayacaðýný açýk etti. Sonra FED 2014’te her ay 10’ar milyar azaltacaðýný aralýk sonunda duyurdu. Bu bir ay önce-bir ay sonra da olsa, baðýra baðýra geldi. Ondan haftalar sonra ise yine Geliþen Piyasalarda çalkantý baþladý, Arjantin, Türkiye, Rusya diye tekerleme gidiyor ve sorumlusu FED sayýlýyor.
Bu son dalgalanmadan FED’i sorumlu tutmak güç. Mayýs-haziran tamam evet, ama þimdi? Hâlâ bu piyasalarda kim kaldý da ocak sonunda -FED- diye çýkýyor? Bir takým acemi fonlar geride kalmýþtý- dense bile, acemiler önce çýkar. Kendine güvenen kýdemliler ise?.. Onlarýn da çýkýþ miktarlarý az. Bundan önceki yazýda çýkan fon miktarlarýný vermiþtik. Ocak çýkýþlarý çok az. Japon Yeni zamansýz deðerlendi, o yüzden Japon Yeni üzerinden bu piyasalara girenler çýkýyor- denebilir. O çýkýþýn da haftalar almamasý gerek.
FED aylýk alýmlarý azaltsa bile faizi artýrmýyor, genel likiditeyi kýsmýyor. Bu yoldan çektiðini baþka yoldan zaten verecek. Geliþen Piyasalarda olan bitenin FED tarafýndan ciddi bir kriz sayýlmadýðýný da çarþamba günü gördük. Çarþamba FED toplantýsý sonra yapýlan açýklamada bu çalkantýdan söz edilmedi. Çünkü FED bu olanlarýn sistemik kriz yaratmayacaðýný biliyor. Yani batan banka yok, daðýlan hazine yok. Merkez Bankalarýnýn dikkati ve çabasýyla sorunun aþýlacaðý anlaþýlýyor.
Ayrýca son günlerde meðer Türkiye’nin domino etkisi yaratýp bütün Geliþen Piyasalarý raydan çýkarmasýný bekleyenler varmýþ. TCMB’nin son faiz kararýyla bu ihtimalin kalktýðýný söylediler. Domino etkisini herhalde FED de görmüyor...
Yaþanan çalkantý sevimsiz, ancak herþeyi FED’e baðlamak yanýltýcý. Yanlýþ teþhis, yanlýþ tedavi getirir. Tekrar: FED karýþtýrmaya deðil, yatýþtýrmaya çalýþýyor... Türkiye’nin faiz kararý dünyada olumlu yankýlandý. Hiç Malezya parasý Ringit’in ya da Avustralya Dolarý’nýn Türkiye yüzünden güçlendiðini görmemiþtik. Nikkei endeksinin de Türkiye yüzünden yükseldiðini duymamýþtýk. Türkiye doðru adým attýðý zaman dünyada olumlu etki yapabiliyor. Bundan sonra ilacýn etki göstermesini beklemek gerekiyor. Bir de Türkiye’ye paranýn yalnýzca FED yüzünden ya da FED üzerinden gelmediðini, parayý güven ve getirinin çektiðini düþünmek.
twitter.com/selimatalayny
