ABD’de kasým baþýndaki ara seçim önemli siyasal sonuçlar yarattý. Kongre, muhalif Cumhuriyetçiler’in eline geçti... Demokrat Baþkan Obama, Beyaz Saray’da tek baþýna kuþatýlmýþ halde kaldý... Ve kuþatýlmýþ Obama baþka adýmlar atmak zorunda kaldý: Savunma Bakaný Hagel’ý görevden aldý. 6 yýllýk iktidarýnda 4. savunma bakanýný eskitmek, her Baþkana nasip olmaz... Daha önce bir Nixon’a nasip olmuþtu, onu da teneke çalarak yolladýlar.
Baþkan, savunma bakaný dahil, eline ne geçerse yaklaþan selin önüne atýyor. Ama seli durdurmak için daha aðýr kum torbalarý gerek. Ayrýca Cumhuriyetçiler’i öyle kum torbasý ya da görevden alýnmýþ savunma bakaný da durduramaz. Cumhuriyetçiler yeni göreve baþlayacak Kongre üzerinden baþkanýn savunma politikalarýný elekten geçirecekler. Bir gözleri de Merkez Bankasý FED’de olacak.
ABD Merkez Bankasý her boyutuyla ABD siyasetinin tam ortasýnda... Her ne kadar FED’in -Partilerüstü- olduðu ve baðýmsýz çalýþtýðý söylense de, Cumhuriyetçiler FED’in fazlaca Demokrat etkisinde olduðuna inanýyor. Hatta FED’in 2008 krizinden beri izlediði para politikasýnýn sadece Obama’yý kurtarmaya hizmet ettiðine inanan Cumhuriyetçi Kongre üyesi hayli fazla... Bu mantýk þöyle: FED para basarak ve cömert geniþleme yaparak hem bütçenin zaten olmayan dengelerini altüst etti, hem de Obama’nýn siyaseten kuyruðu kurtarmasýna yardým etti. ABD bütçe açýðýný geniþletip uzaya çeken Obama, ödemeyeceði borcu Cumhuriyetçiler’e yýkacak. Geniþleme ve sýfýr faizle Obama son 4 yýldýr hep günü kurtarýyor, FED de bu duruma yardým ve yataklýk ediyor.
Bu iddialara karþý Demokratlar Obama’nýn zaten 2008’de seçildiðinde enkaz da deðil, yangýn yeri devraldýðýný, krizin Cumhuriyetçiler’in marifeti olduðunu, FED’in Obama’dan baðýmsýz hareket ettiðini söylemekteler. Cumhuriyetçiler’e -Daha iyisini biliyorsanýz siz yapýn- demek de mümkün ve -Daha iyisinin ne olduðunu- iki taraf 2016 seçimine dek tartýþabilir. Ama þu bekleniyor: Artýk Obama yanýnda, FED Baþkaný Yellen de Kongre’nin hedefi olacak.
Bu arada ABD ekonomisi ile FED arasýnda yeni ve karmaþýk bir durum þekilleniyor... Genel ekonomik durum þu: Veriler iyi... Büyüme istikrarsýz da olsa, geçici de olsa, yüksek... Ýstihdam iyi gelecek... Krizle birlikte Amerikan haneleri borç ödemeye ve yeni borç almamaya baþlamýþtý. Bu da sona ermiþ... ABD hanesi son 6 yýlda 1 trilyon dolar borç ödemiþ, son 3 ayda da yeniden borçlanmýþ. Yani borç kapatma dönemi bitmiþ. Bunun iki açýklamasý var 1- Tüketici borçlanacak kadar kendini ve iþini iyi durumda görüyor, iyimser... 2- Bu doðru deðil, sadece tüketici iþsizlikten ve sýkýntýdan bunalmýþ ve yeni borçla darlýðý aþmaya çalýþýyor. Bizce ikincisi doðru, çünkü bir baþka ankette iþinden memnun ve güvenli olanlarýn oraný, üçte birdi. Haneler borçlanmayýp harcamadýðý zaman, ABD krize girer, ekonomi duraklar... Ve bütün kriz, patýrtý gürültü, kemer sýkma, iþsizlik sonucu: 1 trilyon borç ödenebilmiþ... Hâlâ kalan borç: 12 trilyon... Yani 13 trilyon hane halký borcuyla ABD krize giriyor. 6 yýl kemer sýktýktan sonra borç hala 12 trilyon... Cumhuriyetçiler’in FED’e kýzdýðý kadar var.
Ve þimdilik bütün olay petrolün düþmesinde... Petrolün para politikasý ve maliyelerde etki yapacak kadar düþmesi için 6-9 ay geçmesi ve düþük fiyatýn istikrar kazanmasý lazým. Kýsa vadede ise fiyat Rusya’yý ve rubleyi bozuyor. Diðerleri nefeslerini tutuyor.
Petrolün düþmesi Avrupa için dert... Merkez Bankasý Baþkaný Draghi, parasal geniþleme sinyali verdi, ardýndan petrol düþtü. Þimdi Almanya’dan -deðiþikliðe gerek yok, bakýn ne güzel petrol düþtü, o yeterince ferahlýk saðlar- sesleri yükseliyor. ABD için durum, kýlýcýn iki tarafý: Ýyi tarafta, düþük petrol tüketiciye yeni harcama gücü saðlar ve enflasyonu düþük tutar... Ancak kötü tarafta ABD petrol endüstrisi, dev yatýrýmý ve finansal borç bulutuyla darbe yedi. Bir de: ABD’nin zaten düþük enflasyonunun daha da düþmesi, FED’e büyük baþ aðrýsý. FED 2.5 yýldýr enflasyonun yükselmesini bekliyor ve enflasyon bir türlü yükselmiyor. Üstelik enflasyon beklentileri düþüyor. Enflasyonun bu þekilde düþtüðü ekonomide arýza vardýr. Arýzayý daha bulamadýlar. Belki motoru indirmeleri gerekecek, faizi yükseltmek yerine...
