Nur topu gibi yeni bir tartýþmakonumuz dahaoldu: Dýþarýdan atanan büyükelçiler... Gerçi artýk kariyerden olmayan on büyükelçimiz var ve bu duruma giderek alýþýyoruz; fakat Meclis’e sunulan bir yasayla dýþarýdan atananlarýn döndüklerinde bakanlýkta göreve atanmalarý da mümkün olabilecekmiþ...
Baþkalarý farklý düþünebilir, ama en takdir ettiðim bürokratlar arasýnda deðiþik dönemlerde tanýma fýrsatý bulduðum diplomatlar da yer alýyor... Çok bilgili olanlarýný da tanýdým, çok özverili olanlarýný da, nezaketiyle muhataplarýný saygýya zorlayanlarýný da... Bu özelliklerin hepsine birden sahip olanlar da az deðildir...
Hani bazen “Gazeteci olmasaydýnýz?” diye baþlayan bir soruya maruz kalýrsýnýz ya, içimden çoðu kez “Diplomat olmak isterdim” cevabý geçer... Zaman zaman yorucu olsa da tatmin edici ve özenilecek bir meslektir diplomatlýk...
Aralarýndan ‘Monþer’ küçümsenmesini hak edenleri de var mýdýr? Herhalde vardýr, ama sayýlarýnýn artýk çok azaldýðýna eminim...
Meslekten olmayanlarýn büyükelçi atanmalarý bu hükümet döneminde baþlamadý; bunun uzun bir geleneði var ve bizim ülkemizde de daha Cumhuriyet’in ilk yýllarýndan itibaren uygulanýyor. Yakup Kadri Karaosmanoðlu, Hamdullah Suphi Tanrýöver, Ruþen Eþref Ünaydýn ve tabii Yahya Kemal Beyatlý gibi edipleri, Atatürk, deðiþik baþkentlere büyükelçi atamýþtý.
12 Eylül (1980) sonrasýnda ediplerin yerini askerler aldý. Kenan Evren emekli generallerden Haydar Saltýk’ý Bern’e, Turgut Sunalp’i de Ottowa’ya büyükelçi olarak atadý.
Þimdi ise dýþarýdan atamalar ülkelerin özellikleri göz önünde tutularak yapýlýyor. Dinler konusunda derin malumat sahibi olduðu bilinen Galatasaray Üniversitesi’nden felsefe profesörü Kenan Gürsoy Vatikan’a atandý sözgelimi; Afrika’da salgýn hastalýklarýn önüne geçme çabalarýný yürüten Yeryüzü Doktorlarý grubunun genel koordinatörü Dr. Kani Torun da Somali’ye büyükelçi yapýldý.
Türkiye Amerika olsaydý, önemli postlara baþkanýn siyaset arkadaþlarý gönderileceklerdi. Londra, Paris, Bern, Berlin ve Roma gibi Avrupa’nýn en önemli baþkentlerindeki ABD büyükelçileri, Barack Obama’nýn seçimlerinde yardýmýna koþmuþ, kampanyasýna para toplama gayretinde bulunmuþ insanlar...
Matthew Barzun2012 seçim kampanyasýný yönetmiþ Obama’nýn ve 2.3 milyon dolarý þahsi dostlarýndan bizzat toplamýþ; Barzun þimdi ülkesini Ýngiltere’de temsil ediyor... Ýtalya’ya atanan avukat John Phillips 500 bin dolar toplamýþ... 1,5 milyon dolar toplayan Los Angeles’ta fon yöneticiliði yapan John Emerson þimdi Almanya’da büyükelçi... IBM mirasýna konan Jane Stetson 2.4 milyon dolar baðýþý Obama’ya teslim etmiþ; þimdi Fransa’ya büyükelçi atanmayý bekliyor...
Hayatý ‘Þeytan Prada Giyer’ romaný ve filmine konu olmuþ Vogue dergisi yönetmeni Anna Wintour’un büyükelçi olarak Londra’ya veya Paris’e atanacaðý þâyiasý çýkmýþtýbir ara; ‘þeytan’ meytan, ama 2.7 milyon dolar baðýþ toplamýþ kadýn...
Ýngilizcesini bu vesileyle öðrendim; yüksek makamlarýn para karþýlýðý birilerine verilmesine ‘simony’ deniliyormuþ... Osmanlý’daki ‘iltizam’ sistemini andýrýyor; orada da vergi toplama hakkýyla birlikte bir dýþ göreve gönderilen paþa, makamýn bedelini peþin öderdi.
Parayla ilgisi var gibi görünse bile, meslek-dýþý ve siyasilere yakýn birilerini atamanýn pratikte yararý da var. Temsil edilen ülkelerdeki yönetimler, karþýlarýndaki büyükelçinin ABD baþkanýna aðzý-kulaðý kadar yakýn biri olduðunu bilerek mesajlarýný verir...
Irak’a savaþa gidilirken (2003) Suudi Arabistan’ý Washington’da kraliyet ailesinden Bandar bin Sultan temsil ederdi; Bandar’ýn Bush üzerinde büyük etkisi olduðu söylenir...
Uygulamanýn hem bizde hem de baþka ülkelerde farklý farklý da olsa yaygýn kullanýmý olduðu için meslek-dýþý büyükelçi atamalarý herhalde yadýrganmýyordur. Sonuçta atananlar gittikleri büyükelçiliklerde en büyük desteði kariyer diplomatlardan alýyorlar...
Ülkemizin dýþ temsilcilik sayýsýnda da son yýllarda muazzam artýþ yaþandý, yaþanýyor; artýk meslekten diplomatlar da 40’ýna varmadan büyükelçi olabiliyorlar...
