81 yýl önce bugün Venedik Film Festivali’ndeki ilk film gösterimi yapýldý! Lido Adasý’ndaki Excelsior Oteli’nin terasýnda Rouben Mamoulian’ýn “Dr. Jekyll and Mr. Hyde / Dr. Jekyll ve Bay Hyde” adlý filmi gösterildi. 28 Aðustos-7 Eylül tarihleri arasýnda 70. yýlýný kutlayacak olan Venedik Film Festivali’nin temeli böylece atýlmýþ oldu. Bugün dünyada bu etkinliði model alan iki binden fazla film festivali düzenleniyor.
6 Aðustos 1932 tarihinde ilk gösterimini yapan “Esposizione d’Arte Cinematografica” yani “Sinematografi Sanatý Sergisi” 6 Temmuz-21 Aðustos tarihleri arasýnda gerçekleþtirilen 18. Venedik Bienali’nin bir programý olarak düzenlendi. Bugün Venedik FF’nde en iyi oyuncularýn ödülü olan Volpi Kupasý’na adýný veren Kont Giuseppe Volpi di Misurata Bienal’in baþkanýydý. Festivalin programýný merkezi Roma’da bulunan Eðitim Amaçlý Sinema Enstitüsü Genel Sekreteri Luciano de Feo yaptý. Bugün birçoðu klasik sayýlan Hollywood yapýmlarý baþta olmak üzere yedi ülkeden 24 film getirtebilmiþti. Aralarýnda Frank Capra’nýn “It Happened One Night / Bir Gecede Oldu”, James Whale’in “Frankenstein”, Rene Clair’in “A nous la liberté” gibi filmleri de vardý. Ernst Lubitsch, Anatol Litvak, Raoul Walsh gibi yönetmenlerin imzalarýyla zenginleþen Sinematografi Sanatý Sergisi, 25 bin izleyici topladý!
Elbette emir büyük yerdendi: 1922’de Baþbakan seçilen, 1925’te kendisini “Il Duce” ilan eden Benito Mussolini, benzeri görülmemiþ görkemli bir sinema buluþmasýyla dünyaya kültürel gücünü göstermek istiyordu. Öte yandan faþist diktatörlük, ülke içinde katý sansür uyguluyor ve sinemayý bir propaganda aracý olarak etkin biçimde kullanýyordu. Venedik’te ilk etkinlik yarýþmasýzdý... Ama izleyicinin oylarýyla Fransýz yapýmý “A nous la liberte” (Özgürlük Bizim) En Ýyi Film; SSCB yapýmý “Putjovka v zizn” (Hayatýn Yolu) adlý filmiyle Nikolaj Ekk En Ýyi Yönetmen seçildi. “A nous la liberte” fabrikalarda mahkum gibi çalýþtýrýlan iþçi sýnýfýnýn haklarýný savunuyordu. “Putjovka v zizn” sosyalist rejim sayesinde sokaklardan kurtarýlan kimsesiz çocuklarýn öyküsünü anlatýyordu. Ýzleyici diktatöre bir mesaj mý vermiþti?
***
Bienal kapsamýnda yer aldýðý için 1933 yerine 1934 yýlýnda düzenlenen ikinci festivalden itibaren hem Ýtalyan Filmleri Yarýþmasý hem Uluslararasý Yarýþma açýldý. Her ikisine de ödül olarak Mussollini Kupasý verilmeye baþlandý! Bu durum 1943 yýlýnda Mussolini devrilinceye dek sürdü. 1934’te 19 ülkeden film gösteriliyordu ve akredite olan gazeteci sayýsý 300’ü bulmuþtu! Halk jürisi En Ýyi Yabancý Film Ödülü’nü belgesel sinemanýn büyük ustasý Robert Flaherty’nin “Man of Aran / Aranlý Adam”ýna verecek kadar zevk ve bilgi sahibiydi!
Venedik her daim iyi bir festival programý oluþturmasýna, retrospektifler düzenlemesine; Marlene Dietrich gibi yaþayan efsaneleri aðýrlamasýna raðmen sinemayý salt propaganda malzemesi olarak görme aymazlýðý skandallara da yol açtý. Faþist Ýtalya’nýn baþ müttefiki Nasyonal Sosyalist Almanya’nýn yapýmlarý hep baþ köþeye kondu. 1937 yýlýnda Ýtalyan otoriteler Jean Renoir’ýn “La Grande Illusion / Büyük Aldanýþ” (Harp Esirleri olarak da bilinir) filmine ödül verilmesini veto etti. Ertesi yýl da ödüller Nazi yönetmen Leni Riefenstahl’ýn 1936 Berlin Olimpiyatlarý’ný ele alan Aryan ýrkçý “Olympia”sý ile Mussolini’nin oðlu Vittorio’nun danýþmanlýk yaptýðý, Habeþistan Savaþý’nda kahramanlýk eden bir Ýtalyan pilotun öyküsünü anlatan “Luciano Serra, pilota” adlý filme verilmek istenince Ýngiliz, Amerikalý ve Fransýz jüri üyeleri istifa etti. Delegasyonlarý festivali terk etti.
Hatta propaganda sinemanýn önüne geçtiði için bugüne dek yapýlan 70 festival içinde 1940-41-42 yýllarý sayýlmaz! Öte yandan durmuþ saatin günde iki kez doðru zamaný göstermesi gibi Ýtalya’daki faþist diktatörlük de Venedik Film Festivali’ni kurup destekleyerek sanat tarihinde bir geleneði baþlattý.
