Geçen hafta sonu üniversite giriþ sýnavýnýn ikinci basamaðý olan LYS’nin üç oturumu yapýldý. Önümüzdeki haftasonu da diðer iki oturumu yapýlacak.
Ancak bizim sistemin deðiþmesi için MEB, YÖK ve ÖSYM’de arayýþlar var. Bu vesileyle, daha önce ABD sistemiyle baþladýðým dünyadaki üniversite giriþ sistemlerini incelemeye devam etmek istiyorum.
Eðitim Sistemi
1950’li yýllarda bir tarým ülkesi olan Finlandiya, 1990’lý yýllardan itibaren özellikle Nokia ürünleriyle bir “bilgi ekonomisi” olarak dünyada öne çýkmýþtýr. Peki, bu baþarý nasýl olmuþtur?
Bunda özellikle 1970’li yýllardan itibaren eðitimde istikrarlý bir þekilde sürdürülen eðitim reformunun önemli bir rolü var. Finlandiyalý eðitimci Pasi Sahlberg’in verdiði bilgilere göre, 1970’lerden itibaren, 40 yýllýk süre zarfýnda yaklaþýk 20 hükümet ve 30 eðitim bakaný deðiþmiþtir. Ancak eðitim reformlarý, herkesin sahiplendiði ortak bir vizyon çerçevesinde, küçük deðiþikliklerle ilerlemiþtir (bkz. Finnish Lessons: What Can the World Learn Educational Change in Finland, 2011, Teacher College Press).
2000 yýlýnda OECD tarafýndan yapýlan PISA sýnavlarýnda, Finlandiya’nýn matematik ve fen alanlarýnda bütün ülkeler içinde birinci olmasý, dünyanýn ilgisini çekti. Ardýndan, eðitimciler Finlandiya’ya akýn etti ve bir tür “eðitim turizmi” baþladý. Finlandiya eðitim sisteminin en çarpýcý yaný, öðretmenlere olan saygý ve güvendir. Öðretmenler, en az yüksek lisans mezunudur. Belli standartlar çerçevesinde müfredatý öðretmenler belirler. Ayrýca Finlandiya’da, Türkiye’dekine benzer bir öðretmeni teftiþ sistemi yoktur.
Olgunluk Sýnavlarý
Finlandiya Eðitim Bakanlýðýnýn verdiði bilgilere göre (http://www.ylioppilastutkinto.fi/fi/english), üniversiteye gitmek isteyenlerin, olgunluk sýnavýný geçmesi mecburi. Ýlk olarak 1852’de yapýlan olgunluk sýnavýnýn amacý, öðrencilerin lise müfredatýnýn gerektirdiði bilgi ve becerileri kazandýðýndan emin olmak.
Olgunluk Sýnavý Kurulu, sýnavýn içeriði, düzenlenmesi ve uygulanmasýndan sorumlu. Kurul Baþkanýný ve yaklaþýk 40 kiþilik üyeleri; üniversiteler ve Milli Eðitim Kurulunun önerilerini dikkate alarak, Eðitim Bakanlýðý belirliyor. Sýnavda ölçülen deðiþik konularýn uzmaný olan bu üyelere yaklaþýk 330 alan uzmaný ve 20 memur yardýmcý olmakta.
Olgunluk sýnavý, yýlda iki defa bütün liselerde ve ayný anda yapýlýr. Adaylarýn en az dört alandan sýnava girmesi gerekiyor. Bunlardan birinin anadil olmasý zorunlu. Finlandiya’da anadil olarak üç ulusal dil seçilebiliyor: Fince, Ýsveççe ve Samice. Geriye kalan üç ders þu dört alan arasýndan seçiliyor: ikinci ulusal dil, yabancý dil, matematik ve genel (fen veya beþeri) bilimlerden biri. Adaylar, tek bir sýnav döneminde veya en fazla üç dönem içerisinde dört alandan sýnava girebiliyorlar.
Sorular
Fikir vermesi açýsýndan, bu yýlki olgunluk sýnavýndan bazý örnek sorularý sizlerle paylaþmak istiyorum (bu ve baþka örnekler için: http://goo.gl/ZGW8CM).
Tarih sorusu: “Karl Marx ve Friedrich Engels, sosyalist bir devrimin ilk önce Ýngiltere gibi ülkelerde olacaðýný tahmin ettiler. Marx ve Engels’i böyle tahmin yapmaya iten neydi ve sosyalist devrim neden Rusya’da oldu?”
Psikoloji sorusu: “Kiþiliðin bireylerin Facebook veya baþka sosyal medya kanallarýndaki davranýþýný nasýl etkilediðini bulmaya yönelik bir araþtýrma tasarlayýn. Bu tür bir araþtýrmada etik açýdan dikkat edilecekleri tartýþýn.”
Kompozisyon sorularý: “Bazý politikacý, sporcu veya baþka meþhur kiþiler, daha önce yaptýklarý veya söyledikleri yüzünden özür dilediler veya piþman olduklarýný ifa- de ettiler. Özür dileme ve özrü, toplumsal ve kiþisel bir eylem olarak kabul etmenin anlamýný tartýþýn.”
“Üç tane dünya dini seçin ve bu dinlerdeki birer kutsal imajýn o dindeki rolü ve kullanýmýný kýyaslayýn.”
Gördüðünüz üzere, sorular, gerçek hayattan kopuk deðil ve klasik tarzda açýk uçlu sorular. Tahmin edeceðiniz üzere, sorularýn puanlandýrýlmasýný da öðretmenler yapýyor.
Bizde benzer bir þey olur mu? Tartýþmak gerekir. Zira “bizim kendimize has koþullarýmýz var”!
