Geçen hafta, Anayasa Mahkemesi’nin gazetecilerin fazla çalışma ücretlerinin ödenmemesi halinde eklenecek faiz oranını yüzde 5 arttıran kanun maddesini iptal etmesini yazmıştım.
Okurlarımızdan Basın İş Kanunu ile ilgili sorular gelince bugün de bu detayları yazalım istedim:
Gazete ve süreli yayınlarda, haber ajanslarında fikir ve sanat işlerinde çalışan ve İş Kanunundaki "işçi" tarifinin kapsamı dışında kalan kimseler ile bunların işverenlerinin hakları, kısaca Basın İş Kanunu olarak adlandırılan 5953 Sayılı Kanunla düzenlenmiştir.
Basın İş Kanununa tabi gazetecilerin yasal hakları, 4857 Sayılı Kanun'a göre farklılıklar göstermektedir.
Basın İş Kanunu’na tabi çalışan gazetecilerin kıdem tazminatına hak kazanmaları için ilk koşul meslekte en az 5 yıl çalışmış olmalarıdır.
Mesleki kıdemi 5 yıldan az olan gazetecilerin kıdem tazminatı hakkı yoktur. Farklı işyerlerinde toplam çalışmış olması gazetecinin kıdem tazminatı alması için yeterlidir.
Kıdem tazminatını alan gazetecinin kıdemi yeni işine başladığı tarihten itibaren hesaplanır. Ancak, iş sözleşmesinde aksi üzerine bir anlaşma varsa dikkate alınacak olan sözleşmede anlaşılan şekli geçerli olacaktır.
İşverenin maddi imkansızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, tediye en çok dört
taksitte yapılır ve bu taksitlerin tamamının süresi bir yılı geçemez. Ancak, bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir
Basın İş Kanunu çerçevesinde kıdem tazminatına hak kazanma koşulları;
Basın İş Kanunu’na tabi bir hizmet akdiyle çalışma söz konusu olmalı,
Hizmet Akdinin Kıdeme Hak Kazandıracak Şekillerde Sona Ermesi,
- Gazetecinin ölümü,
- Beş Yıllık Çalışma Koşulu oluşmalıdır.
İşverence hizmet akdinin feshi halinde gazeteci kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Yine gazetenin karakterinin/içeriğinin ve çehresinin gazeteci için şeref veya şöhretini veya umumiyetle manevi menfaatlerini ihlal edici bir vaziyet ihdas edecek şekilde bariz bir değişiklik vukuu halinde, gazeteci ihbar mühletini beklemeden akdi feshedebilir ve bu durumda tazminata hak kazanır. Gazetecinin ölümü halinde de kıdem tazminatına hak kazanılır.
İş sözleşmesi sona erdirilen gazeteciye sözleşmenin başından beri çalıştığı her yıla karşılık bir aylık ücreti hesaplanır. Bu aylık ücret işçinin son ücreti üzerinden dikkate alınmalıdır. Küsuratlı kıdem sürelerinde ise 6 aydan az olan kısımlar dikkate alınmaz. Küsuratı 6 ayı aşan kıdemlerde küsurat için de kıdem tazminatı hesaplanmalıdır. İlk sözleşme yılında bu miktar hesaplanmaz.
Gazetecilerin kıdem tazminatı hesabında gelir vergisi istisnası uygulanır. Uygulanan gelir vergisi istisnası yalnızca kıdem tazminatının 24 aylık ücretine karşılık gelen kısmı içindir. 24 aylık ücretine karşılık gelen kıdem tazminatından daha fazla ödenecek tazminat tutarları üzerinden gelir vergisi hesaplanmalıdır.
Basın İş Kanunu’nda en önemli farklardan biri de, gazetecilerin kıdem tazminatı hesaplamalarında kıdem tazminatı tavanı olmamasıdır. Kıdem tazminatı hesabında kıdeme esas ücret belirlenirken gazeteciye ödenen ek unsurlar, yan haklar varsa onlar da dâhil edilerek, İş Kanunu’ndaki gibi bir kıdem tazminatı tavanı olmadan hesaplanması gerekmektedir.
Kıdem süresi hesabında son gün derhal fesihlerde feshin yapıldığı tarih, bildirimli fesihlerde ise bildirim süresinin son günüdür.
