Geçen hafta, Anayasa Mahkemesi’nin gazetecilerin fazla çalýþma ücretlerinin ödenmemesi halinde eklenecek faiz oranýný yüzde 5 arttýran kanun maddesini iptal etmesini yazmýþtým.
Okurlarýmýzdan Basýn Ýþ Kanunu ile ilgili sorular gelince bugün de bu detaylarý yazalým istedim:
Gazete ve süreli yayýnlarda, haber ajanslarýnda fikir ve sanat iþlerinde çalýþan ve Ýþ Kanunundaki "iþçi" tarifinin kapsamý dýþýnda kalan kimseler ile bunlarýn iþverenlerinin haklarý, kýsaca Basýn Ýþ Kanunu olarak adlandýrýlan 5953 Sayýlý Kanunla düzenlenmiþtir.
Basýn Ýþ Kanununa tabi gazetecilerin yasal haklarý, 4857 Sayýlý Kanun'a göre farklýlýklar göstermektedir.
Basýn Ýþ Kanunu’na tabi çalýþan gazetecilerin kýdem tazminatýna hak kazanmalarý için ilk koþul meslekte en az 5 yýl çalýþmýþ olmalarýdýr.
Mesleki kýdemi 5 yýldan az olan gazetecilerin kýdem tazminatý hakký yoktur. Farklý iþyerlerinde toplam çalýþmýþ olmasý gazetecinin kýdem tazminatý almasý için yeterlidir.
Kýdem tazminatýný alan gazetecinin kýdemi yeni iþine baþladýðý tarihten itibaren hesaplanýr. Ancak, iþ sözleþmesinde aksi üzerine bir anlaþma varsa dikkate alýnacak olan sözleþmede anlaþýlan þekli geçerli olacaktýr.
Ýþverenin maddi imkansýzlýk sebebiyle gazetecinin tazminatýný bir defada ödeyememesi halinde, tediye en çok dört
taksitte yapýlýr ve bu taksitlerin tamamýnýn süresi bir yýlý geçemez. Ancak, bu bölünme o iþ yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye þubesinin, müessesenin zarar etmekte olduðu kararý üzerine yapýlabilir
Basýn Ýþ Kanunu çerçevesinde kýdem tazminatýna hak kazanma koþullarý;
Basýn Ýþ Kanunu’na tabi bir hizmet akdiyle çalýþma söz konusu olmalý,
Hizmet Akdinin Kýdeme Hak Kazandýracak Þekillerde Sona Ermesi,
- Gazetecinin ölümü,
- Beþ Yýllýk Çalýþma Koþulu oluþmalýdýr.
Ýþverence hizmet akdinin feshi halinde gazeteci kýdem tazminatýna hak kazanacaktýr. Yine gazetenin karakterinin/içeriðinin ve çehresinin gazeteci için þeref veya þöhretini veya umumiyetle manevi menfaatlerini ihlal edici bir vaziyet ihdas edecek þekilde bariz bir deðiþiklik vukuu halinde, gazeteci ihbar mühletini beklemeden akdi feshedebilir ve bu durumda tazminata hak kazanýr. Gazetecinin ölümü halinde de kýdem tazminatýna hak kazanýlýr.
Ýþ sözleþmesi sona erdirilen gazeteciye sözleþmenin baþýndan beri çalýþtýðý her yýla karþýlýk bir aylýk ücreti hesaplanýr. Bu aylýk ücret iþçinin son ücreti üzerinden dikkate alýnmalýdýr. Küsuratlý kýdem sürelerinde ise 6 aydan az olan kýsýmlar dikkate alýnmaz. Küsuratý 6 ayý aþan kýdemlerde küsurat için de kýdem tazminatý hesaplanmalýdýr. Ýlk sözleþme yýlýnda bu miktar hesaplanmaz.
Gazetecilerin kýdem tazminatý hesabýnda gelir vergisi istisnasý uygulanýr. Uygulanan gelir vergisi istisnasý yalnýzca kýdem tazminatýnýn 24 aylýk ücretine karþýlýk gelen kýsmý içindir. 24 aylýk ücretine karþýlýk gelen kýdem tazminatýndan daha fazla ödenecek tazminat tutarlarý üzerinden gelir vergisi hesaplanmalýdýr.
Basýn Ýþ Kanunu’nda en önemli farklardan biri de, gazetecilerin kýdem tazminatý hesaplamalarýnda kýdem tazminatý tavaný olmamasýdýr. Kýdem tazminatý hesabýnda kýdeme esas ücret belirlenirken gazeteciye ödenen ek unsurlar, yan haklar varsa onlar da dâhil edilerek, Ýþ Kanunu’ndaki gibi bir kýdem tazminatý tavaný olmadan hesaplanmasý gerekmektedir.
Kýdem süresi hesabýnda son gün derhal fesihlerde feshin yapýldýðý tarih, bildirimli fesihlerde ise bildirim süresinin son günüdür.
