Amerika’da polis yolda gideni durdurup üst-baþ aramasý yapabiliyor. Arama daha çok -cebindekileri çýkar- kapsamýnda. Ayrýca üst aramasý da var. Ve aramada suç unsuru çýkarsa, o zaman piyango vurmuþ oluyor... Bu uygulama New York’ta da yýllardýr sürüyor. Ancak ýrk ayrýmý meselesi ýsýnmaya baþladýðýndan ve deri rengi her konuda öne çýktýðýndan, bu uygulama mikroskop altýnda. Herkes çetele tutuyor: Durdurulanlarýn rengi nedir ? Neden kara ve renkli derililer daha çok durdurulup aranýyor? Polis neye göre durduruyor? Aktivist gruplar -polis kasten deri rengine bakarak durduruyor- diyor.
New York’ta 8.5 milyon kiþi var. Son istatistiklere göre, 2011’de 685 bin kiþinin durdurulup üst-baþ aramasý yapýlmýþ. 10 yýl önceki sayý ise 100 bin... Þikayetçiler, genel arama saysýnýn çok fazla olduðunu, durdurulanlarýn yüzde 86’sýnýn siyah ve kahve derili olduðunu, üstelik bu durdurma ve aramalarýn yüzde 88’inde suç unsuru bulunmadýðýný belgelemiþler. Yani sonuçta -polis onbinlerce kiþiyi sýrf derisinin renginden ötürü suçsuz yere yolda durdurup taciz ediyor- þeklinde bir iddia ortaya çýkýyor. Arýndan da öfkeyle diþler gýcýrdatýlýyor...
Oysa tablo eksik... Tablonun diðer tarafýnda polisin açýklamalarý var. Polis diyor ki: Durduruyorsak, makul kuþku varsa durduruyoruz. Ve polisin asýl iþi, suçu önlemektir. Aksi halde polis iþ iþten geçtikten sonra ambulansla birlikte acil imdat telefonu üzerine olay yerine gelir. Suçu, iþlenmeden önlemeye çalýþýyoruz...
New York’ta 8.5 milyon nüfus, 35 bin polis var. Bunlardan 19.600 polis devriyede ve üst-baþ aramasýna yetkili. 685 bin arama ilk bakýþta çok yüksek, ancak polis istatistiði, polis baþýna haftada bir kiþinin üstünün arandýðýný gösteriyor.
Tartýþmanýn odaðýnda makul kuþku meselesi var... Polisin makul kuþku duymasýnda ve vatandaþý durdurmasýnda ölçü ne? Bunun hukuku var mý? Polis diyor ki: Makul kuþku konusunda sürekli memurlara eðitim veriyoruz. Polis Akademisinde 100 üzerinden 100 almayan dersi geçemiyor. Ayrýca da mahkemeler bu uygulamayý hukuki buldu... Yani eðitim þart.
Bu durumda genel görüntü: Sokakta durdurulup üstü baþý arananlarýn çoðu siyah ya da kahve derili olabilir, ancak makul kuþku üzerine aranýyorlar ve çoðunun üzerinde suç unsuru bulunmuyor... Peki suçsuz yere durdurmak vatandaþý taciz deðil mi?
New York polisine göre deðil... Polis bu aramalarýn -caydýrýcý etki yaptýðýný- söylüyor. Ayrýca da dikkatle kelimeler seçilerek söylenen þu: Kuþku derken, suç ihtimali üzerine eþgal veriliyor ve eþgale uygun da arama yapýyoruz- Yani birisi -zanlý siyah ve 1.80 boyunda- dediði zaman bir mahalle dolusu siyah toplanabiliyor... Burada ýrkçýlýk yok mu ? Bu ölçülerde kolay kolay -var- denemez. Çünkü New York’ta suçun önemli bölümünü renkli derililer iþliyor. Silahla vurulanlarýn yüzde 96’sýnýn rengi esmer. Silahla ölenlerin yüzde 90’ý renkli derili. Bir siyahýn iþlediði suç, çok sayýda masum siyahýn yolda durdurulup aranmasýna yol açýyor. Öte yanda polisin deri rengine bakarak sýnýflama yapýp yapmadýðý tartýþmasýnýn sonu yok... Yani polis -adamýn tipine- bakarak önyargýyla harekete geçiyor mu, geçmiyor mu ?
Polisin vurguladýðý: 10 yýl önce New York’ta yýlda 13 bin kiþi öldürülüyordu, þimdi sayý 6 binin altýna indi. Ve bu önlemler sayesinde indi.
Amerika’da haklar ve özgürlükler, kamu güvenliði ile karþý karþýya gelince, sürtüþme kaçýnýlmaz oluyor. Ancak kamu güvenliði daha öncelikli. Polis, kitabý-kanunu vatandaþtan daha iyi biliyor ve kitaba uygun hareket ediyor. Irkçýlýk suçlamalarýna karþý da -kanunu uyguluyorum- diyor.
twitter.com/selimatalayny
