Bu hafta sonuna doðru nihayet bir ‘normalleþme’ trendi yakaladýk. Bunu yalnýz ‘piyasalar’ için söylemiyorum. Politik ortam da yeni bir normalleþme haline geçti sanki. Þunu hemen söyleyelim ki, bu yirmi gün bize eskide kalanlarý ve yeni gelmekte olaný bütün açýklýðý ile gösterdi. Bu hepimizin kazancý olmalý...
Mayýs ayý baþýnda sanki mayýsýn sonunda bize ‘acayip’ þeylerin olacaðýný anlatan kýpýrdanmalar baþlamýþtý. Çok önemli bir gösterge olan ABD 10 yýllýk tahvillerin faizleri yavaþtan kýpýrdanmaya baþlamýþ, geliþmekte olan ülkelerde yerel paralar, sürekli olmayan sermaye çýkýþlarýna gerektiðinden çok tepki vermiþ ve Çin’le ilgili olumsuz haberler ýsýtýlmaya baþlanýrken, Amerikan Merkez Bankasý’nýn (Fed) en þahin ‘geniþleme’ karþýtlarýndan olan Dallas Fed Baþkaný Richard Fisher, her fýrsatta konuþmaya baþlamýþtý. Fisher, parasal geniþlemenin bir an önce son bulmasý gerektiðini, hiç bir iþe yaramadýðýný söylüyordu.
Büyük bölünme
Fed içindeki bölünme ortaya çýkmýþtý. Bu bölünme, ‘siz ne yapýyorsunuz, paralar güneye, doðuya gidiyor, bizim temsil ettiðimiz silah, petrol, demir-çelik, finans sektörleri zaten can çekiþiyor, bu sektörlerdeki istihdam kaybý hepimizi götürecek... ABD açýklarýný düþük dolar, sýfýr faizle kapatamaz, dolarý yeniden deðerlendirip, yüksek faizle finansmana devam edelim; altýn alanlar, servetlerini güneye aktaranlar, Çin gibi yerlerde ABD kaðýdýndan vazgeçip, ellerindeki fazlayla, batýnýn zor durumda olan markalarýný satýn alan, Afrika gibi bakir pazarlarda büyüyen Çin firmalarý yeniden dolar ve ABD Hazinesi kaðýdý alsýnlar’ diyenlerle...
‘ ...ABD, hegemonyasýný teknoloji aðýrlýklý alanlarda, bilgi üreterek devam ettirecek, enerjide ve pazar alanlarýnda agresif olmayacak, bunun için baþka topraklarda savaþmayacak... Zaten þu andan itibaren böyle bir gücümüz yok, üstelik bu artýk gereksiz de...’ diyenler arasýndaki bölünmeydi. Bernanke, tabii ki koltuðuna oturduðu Alan Greenspan kadar ‘taktisyen’ deðildi. Boðulduðunu hissetti ve akademisyenliðini hatýrlayýp vazgeçti. Vazgeçtiði için de Obama’nýn hýþmýna uðradý. Bernanke, bence her iki kanadý idare etmeye çalýþtýðý ve bir nevi ‘baðýmsýz adam’ rolü oynadýðý için Obama tarafýndan gözden çýkarýldý.
Þimdi Fed, Obama’ya raðmen, bir denge stratejisi izliyor... Bu, dünyanýn bir önceki, yüzyýl -20. Yüzyýl- egemenleri ile þimdiki yüzyýl-21. Yüzyýl- egemenleri arasýndaki geçiþ mücadelesi...
Tabii bu arada þunu hemen söyleyelim ki, ABD’de iþsizlik öyle yüzde 7-8 seviyelerinde falan deðil, siz bu rakamlarý en az ikiyle çarpýn. Yani ABD, dýþ ticarete konu olan, ileri teknoloji alanlarýnda yoðun bir istihdam kapasitesi oluþturana kadar bu geniþleme politikalarný öyle býçakla keser gibi kesemez. ABD, eski parasal ve mali sistemin bittiðini biliyor. Bütün gümrük tarifeleri ve buna baðlý ticaret anlaþmalarý, parasal ve mali kurallar hatta bunlarýn temellendiði iktisat ve maliye teorileri þimdi çöp... Bunun için hiç kimse, yaný baþýnda duranýn ne olacaðýný hesap etmeden adým atamaz. Bunun için Fed, hem içerideki Fisher gibi eski ekonominin temsilcisi muhaliflerin gazýný aldý hem de, bundan ayrý olarak, resesyonun dibine doðru hiç çýkmayacakmýþ gibi düþen Fransa gibilerin, hatta Almanya ve Ýngiltere’nin biraz olsun imdadýna koþtu. Ayrýca Türkiye, Brezilya gibi ülkelere ‘one minute’ denmiþ oldu ve Londra’da aç kurtlar gibi konuþlanmýþ 18 trilyon dolarlýk fonlara güneye ve doðuya gitmek için o kadar hevesli olmayýn dendi.
Ýþte bu, yeni bir -silahsýz- savaþ...
Ama bu, ayný zamanda, bir savaþý da baþlattý. Çünkü bu ülkeler artýk kulaðý çekilince gidip sýrasýna oturacak çocuklar olmadýðý gibi, ABD’nin de dünyanýn, eskisi gibi, jandarmasý olacak durumu yok.
Dünyanýn dengelerinin deðiþtiðini ve deðiþmekte olduðunu görmeliyiz. Örneðin bu sayfalarda çok sýk olarak yeni bir enerji paradigmasýndan bahsediyoruz. Enerji oyunu artýk eski oyuncularla oynanmayacak. Eskiden ABD önderliðinde altý-yedi ülke (G-8 falan iþte..) oturup bu alanda da karar veriyor ve bu karar uygulanýyordu. Bu karardan zararlý çýkacak ülkelerin buna ses çýkarma gücü zaten yoktu. Özellikle Asya ve Ortadoðu enerji kaynaklarý Rusya’nýn da dahil olduðu, bu küresel oligarþi tarafýndan paylaþýlmýþtý. Þimdi bu da geride kalýyor.
Enerjide yeni dönem ve TAP
Örneðin Þah Deniz doðal gazýný Avrupa’ya ulaþtýrmayý hedefleyen iki projeden (Nabucco Batý ve TAP-Trans Adriyatik Boru Hattý) TAP, Þah Deniz Konsorsiyumu tarafýndan seçildi. TAP, Türkiye’den gelen TANAP ile buluþarak Þah Deniz gazýný, Yunanistan, Arnavutuluk, Ýtalya üzerinden Avrupa’nýn içlerine götürüyor. Böylece ‘TANAP önemsiz, Avrupa’nýn içine gitmiyor ki’ diyenlere de cevap olmuþ oldu bu.. Ama esasýnda bu konularýn artýk eski ezberlerle anlatýlamayacaðýný da bu sonuç öðretiyor. Þunu da hemen belirtelim ki, bu sonuç, Gazprom’un bir süre önce neden Güney Gaz Koridoru güzergahýnda olan ülkelere indirim yapmaya baþladýðýný da anlatýyor ama artýk hiç bir þey eskisi gibi deðil ve olmuyor.
Çünkü, artýk açýk, ülke halklarýnýn çýkarlarý doðrultusunda ve hesap verebilir projeler ‘siyasi’ proje ve adýmlarýn önüne geçiyor. TAP iþte bundan dolayý, seçimi yapan konsorsiyumun içinde TAP’a-siyasi sonuçlarý itibariyla- muhaliflerin olmasýna raðmen, seçildi. Örneðin TAP, ticari olarak, finansman olarak, kamu çýkarlarý olarak zaten zorunlu tercihti. Belki siyasi zorlamalarla baþka seçenekler, Nabucco -yeniden- devreye sokulmaya çalýþýlýr ama rekabet edemeyeceði için bu boþuna olur.
Ya iþte böyle... Eskiden halklar, ulus-devletlerin ve tekellerin çýkarlarýna uymak zorundaydý... Ancak artýk tam tersi olmaya baþladý galiba... Bu tabii ki yeni bir durum ve yeni bir normalleþme süreci, hayýrlý olsun...
