Ayný belgeseli ya üç ya da dördüncü kez seyrettim National Geographic’te.
Televizyonculukta önemli olanýn hamaset cümleleri deðil emek olduðunu gösteren harika bir iþ olunca insan seyretmeye de doyamýyor yazmaya da...
Gelibolu’nun Derin Sýrlarý belgesi tam da böyle bir belgesel iþte. Çok sayýda arþiv görüntüsüyle desteklenmiþ, savaþýn bir bölümü insan hikayeleriyle harmanlanmýþ, Çanakkale’de batýrýlmýþ düþman gemileri denizaltý kameralarla görüntülenmiþ ve en önemlisi sebep sonuç iliþkisi kurulmuþ. Kurguya özellikle dikkat çekmem lazým.
Ýngiliz bir bilim adamý, savaþ gemilerinin diziliþini anlatýp, iþte buradan, iskele tarafýndan, Türk hedeflerine ateþ açýlýyordu diye anlatýyor hemen ardýndan ateþ açýlan yerde bir Türk tarihçi, düþman gemilerini mayýnlý sulara çekme stratejisi ve toplarýn nasýl iyi saklandýðýný anlatýyor. Baþlý baþýna müthiþ bir kurgu.
***
Sadece bu deðil sözünü ettiðim belgeseli eþsiz kýlan.
Mesela Ýngiliz donanmasýnýn vurulan bir gemisinin 1915 Çanakkale Boðazý arþiv görüntüsünü, ardýndan grafikle diðer gemiler arasýnda bulunduðu yeri görüyor ardýndan derin sulardaki batýðý izliyorsunuz.
Yapým yabancý ama Çanakkale’de gösterilen kahramanlýk açýk bir dille anlatýlýyor.
Sonra bizim topraklarýmýzda ölen Avustralya askerlerinin birebir hikayeleri, ailelerine yazdýklarý mektuplar, kara savaþýnýn kritik anlarý da belgeselde yer alýyor.
Düþünün Nusrat mayýn gemisine dair ilk canlandýrmayý da bu belgeselde izledim.
***
Sadece bildiklerimi deðil bilmediklerimizi de anlatan bir belgesel Gelibolu’nun Derin Sýrlarý. Mesela Çanakkale Boðazý’ný geçen Avustralya denizaltýsý AE2’nin hikayesi var belgeselde.
Ýstanbul’a bir kaç kilometre kadar yaklaþan, bir erzak gemisini batýran 5 günün sonunda da kendi kendini batýran bir denizaltý AE 2.
Ýþin garip tarafý þu, ilk çýkarmadan sonra geri çekilmeyi düþünen Ýngilizler AE-2’nin Boðaz’ý geçmesinin ardýndan tüm askerlere bir mesaj yolluyor ve zor kýsmý hallettik kalýp savaþýn emri veriyor.
Daha bir sürü yeni bilgi sayabilirim size. Mesela Ýstanbul’u iþgal etme planýnýn ana sebebinin, yaklaþýk 1 milyon askerin ölümüne neden olan Fransýz-Alman cephe savaþýnda Almanya’yý zor durumda býraka amacýymýþ.
Avustralya da savaþa 14 yaþýnda çocuklarý getirmiþ, o çocuk ailesine yazdýðý mektupta teslim olmak isteyen bir Türk askerinin nöbetçiler tarafýndan vurulduðu, ertesi sabah ayaklarýnda bot bile olmadýðýný anlatmýþ.
***
TRT, sýklýkla yabancý belgeselleri alýp ekrana getiriyor. Bence bu belgeselin yayýn hakký da hemen alýnmalý ve tam da kara savaþýnýn baþladýðý 24 Nisan’da ekrana getirilmeli.
Dedim ya, sadece hamaset cümleleri kurmak yetmiyor iyi bir belgesel yapmak için.
Gelibolu’nun Derin Sýrlarý tam da yapýlmasý gerekenleri yapmýþ bir iþ...
