Bölgemizde petrol kaynaklý gerilim týrmanmayý sürdürüyor. Petrol soðuk savaþlarýnýn bir ayaðýnda Ýran ve ABD arasýndaki çekiþmeler yer alýyor, diðer ayaðýnda Doðu Akdeniz’de petrol arama çalýþmalarýyla birçok ülkenin giriþtiði inisiyatif mücadeleleri…
Sorunun birinci ayaðý Türkiye’nin petrol satýn almasýný, ikincisi petrol aramasýný ilgilendiriyor.
ABD’nin Ýran’dan petrol alan ülkelere uyguladýðý ambargo ve kýsýtlamalardan bazý ülkeler süreli olarak muaf tutulmuþtu. 2 Mayýs’ta bu istisnanýn süresinin dolmasý, petrol gerilimini daha da týrmandýrdý. Ýran’ýn, bölgedeki diðer petrol satýcýsý ülkeler üzerinde baskýlar kurmaya çalýþtýðýna yönelik haberler de sýcak çatýþma ihtimalini artýrdý.
Bir yandan ABD, diðer yandan Ýran örtülü tehditlerle rakibinin istediði adýmlarý atmasýný saðlamaya çalýþýyor. Ýran ekonomik kuþatýlmýþlýða son verilmezse uranyum zenginleþtirme faaliyetlerine yeniden baþlayacaðýný duyuruyor. ABD tarafýndan da askeri seçenekle ilgili haberler yansýtýlýyor.
Tehditler, korkutmalar, meydan okumalar arasýnda kontrollü gerginlik politikasý izleniyor.Ýran, kendisine nefes aldýracak boþluklar bulmaya çalýþýrken, ABD savaþ tehdidini masada tutarak Ýran’ý dize getirmenin kapýsýný açmaya çalýþýyor.
ABD, Ýran’ýn farklý bir alanda karþýlýk vermesinden, Suriye veya Irak alanýnda milis güçleri üzerinden hareketlilik oluþturmasýndan endiþe ediyor.
Suudi Arabistan ve Birleþik Arap Emirliklerinin petrol sevkiyatýný sabote etme giriþimlerine yönelik haberler meseleyi sýcak çatýþma eþiðine taþýdý.
Ýran’da dini liderlik savaþ olmayacaðýný ama müzakere de istemediklerini söylerken, Cumhurbaþkanýnýn ‘savaþamýyoruz da barýþamýyoruz da’ türü daha çaresizlik ve sýkýþmýþlýk içeren söylem içinde görülüyor.
Her zaman þahin ve güvercin ayrýmýyla resmedilen bu iki otoritenin aslýnda farklý bir amaçlarý olmadýðý ama süreci yönetme konusunda kimi farklýlýklarý temsil ettikleri düþünülebilir. Neticede sofradaki ekmeði büyütmesi gereken ve vatandaþýn eleþtirilerine muhatap olan hükümet, ABD’ye karþýtaktik hamlelerle kýsmi rahatlamalar saðlamaya çalýþýyor.
ABD’de þahin kanadýn temsilcisi olarak görülen Bolton’un bölgeye 120 bin kiþilik bir askeri güç gönderilmesi üzerinde çalýþtýðýna yönelik haberler yalanlandý. Ama burada önemli olan husus, bu haberlerin bir kart olarak masaya sürüldüðü ve ABD’nin psikolojik baský aracý olduðu. Çünkü Baþkan Trump, Bolton’un þahinliðini kabul etmekle ve bu haberleri yalanlamakla birlikte, ihtiyaç olmasý halinde daha büyük bir güç gönderebileceðini, yani kendisinin daha þahin olabileceðini belirtmiþ oldu.
Trump ve Ruhani’nin bir þekilde gri alanlarda siyasi manevra alaný üretebilmesi, bir diðerinin ileri adýmlar atmasýný engellerken kendi yaþam alanýný büyütecek ara yollar bulmasý pekâlâ mümkündür.
Ancak iþin içine üçüncü ülkelerin veya taraflarýn da girdiði bir gerilim atmosferinin nereye varacaðý da öngörülemez. Kontrollü gerginliðin kontrolden çýkmasý her zaman için ihtimal dâhilindedir.
Petrol üzerinden kýzýþan bu gerginlikte Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri iþin bir tarafýnda. Ayrýca Ýran’ý bir kaþýk suda boðmak isteyen Ýsrail’in ve ABD yönetimindeki Ýsrail muhiplerinin süreçlerde çok etkili olduðu da biliniyor.
ABD’nin yeni Ortadoðu planýnýn hayata geçirilmesine direnecek veya ses çýkaracak Müslüman ülke sayýsý çok fazla deðil. Ýran’ýn etkisizleþtirilmesi ve Türkiye’nin Ýslam dünyasýný harekete geçirme gücünün kýrýlmasý bu senaryolarýn daha hýzlý ve etkili hayata geçirilebilmesini kolaylaþtýracaktýr.
Petrol birçok ülke için baþlý baþýna savaþ sebebi olabilecek kadar önemli bir unsur. Geliþen süreçte petrolün hem ekonomik baðlamda gerilimin baþat sebebi olduðu görülüyor, hem de Ortadoðu’nun geleceðine yönelik dizayn projelerinde kullanýlan bir araç olduðu anlaþýlýyor.
