Ginkgo biloba çeþitli etkenler ve özellikle yaþlanmaya baðlý hafif algýlama ve bunama sorunlarýnda algýlamayý geliþtirmesi bakýmýndan gündemde olan popüler bir bitki. Bu sorunlar üzerinde standart özütün etkinliði kapsamlý bilimsel çalýþmalar ve meta-analiz çalýþmalarý ile ortaya konuluyor. Doðanýn Erdemi’nde sýk sýk ginkgo’nun etkisi üzerinde yapýlmýþ önemli bilimsel çalýþmalara yer veriyorum. Yapýlan araþtýrmalarda ginkgo’nun söz konusu etkisinin içerisinde bulunan ginkgolitlerden kaynaklandýðý tespit edilmiþ. Bu nedenle etkili olabilmesi için içerisinde ginkgolitlerin yeterli miktarlarda bulunmasý önemli. Nitekim ginkgo’nun etkinliðini gösteren klinik çalýþmalarýn önemli bir kýsmý standart ginkgo özütü (EGb761) ile yürütülmüþ.
Diðer taraftan yine sýklýkla ginkgo’nun etkisiz olduðunu gösteren bilimsel çalýþmalar ve yorumlar yayýmlanýyor. Herkesin kafasý karýþmýþ durumda. Ginkgo etkili mi, etkisiz mi? Bitkisel ilaçlara karþý kusur arayanlar “Bütün bitkiler gibi bunun da etkisi hayali; plasebo” diye ortaya çýkýyorlar.
Aslýnda bu sorunun cevabý çok açýk. Hacettepe Üniversitesi Eczacýlýk Fakültesi’nde yapýlan bir analiz çalýþmasýnda ülkemizde piyasada bulunan 13 ginkgo ilacýnýn içeriði araþtýrýlmýþ. Sonuçlar gerçekten þaþýrtýcý. Piyasadaki yedi ürünün içerisinde ginkgolit bulunamamýþ, sadece rutin (bir flavonoit) tespit edilmiþ (Bilgi notu: Rutin, kýsa bir süre öncesine kadar standart ginkgo özütü analizinde yararlanýlan ve kolay temin edilebilen bir iþaretleyici bileþen olarak kabul ediliyordu). Buna karþýlýk standart ginkgo özütüyle (EGb761 ve bir marka daha) üretilen ürünlerin içerisinde ginkgolit bulunabilmiþ. Dolayýsýyla etkili madde taþýmayan ürünlerin etki göstermesini beklenmek hayalcilik olur.
BEYÝN?HÜCRELERÝNÝ?BESLÝYOR
Bana en sýk sorulan sorulardan biri ginkgo’nun genç ve orta yaþlý saðlýklý kiþilerde de etkili olup olamayacaðýdýr. Bu konuda klinik çalýþma bulgusunun az olmasý nedeniyle ben þakayla karýþýk cevap veririm: “Ginkgo vererek Einstein yaratamazsýnýz.” Ginkgo etkisini beyinde kan akýmýný hýzlandýrarak beyin hücrelerinin daha iyi beslenmesini saðlayarak gösterir. Dolayýsýyla kiþinin beyin kapasitesini en yüksek seviyede göstermesine yardýmcý olabilir. Ancak saðlýklý kiþilerde etkinliðini araþtýran çalýþma sayýsý az. Yeni yayýmlanan bir çalýþma ginkgo’nun orta yaþta bireylerde hafýzayý kuvvetlendirmek ve algýlamayý geliþtirmek amacýyla yararlý olup olmayacaðý konusunda bilimsel bulgular ortaya koyuyor.
45-56 yaþlarý arasýnda 188 saðlýklý gönüllü bireylerin bir kýsmýna altý hafta süresince günde 240 miligram standart ginkgo özütü (EGb761) taþýyan kapsüller, diðer kýsmýna ise boþ ilaç (plasebo) veriliyor. Sonuçlar çalýþmanýn baþlangýcýnda ve ilaç uygulama süresinin sonunda yapýlan bilimsel bellek analiz testleriyle deðerlendiriliyor. Ginkgo’nun altý hafta sonunda saðlýklý orta yaþta bireylerde ‘numara hafýzasýný’ belirgin bir þekilde geliþtirdiði, ancak ‘geçilen yol hafýzasýný’ belirgin bir þekilde etkilemediði gözlemlenmiþ. Zaten yol hafýzasý bence ayrý bir yetenek.
Klinik çalýþmanýn sonuçlarý da benim þaka yollu mesajýmý destekliyor; ginkgo ile Einstein yaratamazsýnýz ama kapasitenizi daha etkin kullanabilirsiniz. Çalýþmada süre boyunca yan etki deðerlendirmesi de yapýlmýþ ve ginkgo uygulamasýyla hiçbir yan etki görülmemiþ. Bu arada bir konuya dikkatinizi çekmek isterim. Eðer kan sulandýrýcý ilaçlar kullanýyorsanýz ginkgo’nun da kan sulandýrýcý etkisini hesaba katmanýz gerekir.
