Eklem aðrýlarýndan þikayet edenler, ileri yaþlarda bu tip sorunlardan korunmak isteyenler ya da spor yapanlarýn eklem hasarlarýný önlemek amacýyla yararlandýklarý glukozamin ürünleri ülkemiz dahil tüm dünyada en çok kullanýlan besin desteði ürünlerinin baþýnda geliyor. Glukozaminin genellikle kondroitin sülfat ile birlikte uygulandýðýnda daha etkili olduðu bildiriliyor. Ancak bu ikili karýþýma diðer bazý doðal bileþenler ve bitki özütleri de eklenerek daha geniþ bir etkinlik saðlanmaya çalýþýlýyor. Þimdiye kadar bu ürünlerin etkinliði ve güvenilirliði üzerinde yürütülmüþ çok sayýda deneysel ve klinik çalýþma bulunmaktadýr.
Glukozamin vücudumuzda birçok dokuda metabolizma sonucu meydana gelen bir madde olup özellikle kýkýrdak ve kemik gibi dokulardaki glikozaminoglikanlarýn yapýsýnda yer almaktadýr. Glukozaminin hücre içerisine geçiþi insülin hormonu tarafýndan uyarýlarak glikoz taþýyýcý proteinler vasýtasýyla gerçekleþmektedir. Ancak glukozaminin bu taþýyýcý proteinlere olan ilgisi glikoza göre çok daha düþük olduðundan vücuttaki birçok dokudaki oraný kana oranla çok daha düþüktür. Glukozamin daha sonra dokuda glukozamin-6-fosfata dönüþür (heksokinazlar ile fosforillenerek). Aðýz yoluyla verilen glukozamin (hidroklorür veya sülfat tuzu) midede serbest glukozamin haline dönüþerek ince baðýrsaklara geçer, büyük bir kýsmý (yüzde 90) buradan emilir ve karaciðerde metabolize olur. Aðýz yoluyla verilen glukozaminin kandaki seviyesi damar yoluyla uygulananýn beþte biri kadar düþüktür.
KAN ÞEKERÝNE ETKÝSÝ TARTIÞILIYOR
Glukozaminin insülin ve þeker metabolizmasý üzerindeki etkileri uzun yýllar boyunca araþtýrýcýlarýn ilgisini çekmiþtir. Yürütülen 16 klinik çalýþmada 854 gönüllüye uzun süreli uygulandýðýnda (ortalama 37 hafta) kan þekeri seviyelerinde dikkati çeken bir deðiþikliðe yol açmadýðý tespit edilmiþtir. Hatta bu çalýþmalardan beþinde kan þeker seviyesinin ufak bir miktar düþtüðü (92.9 dan 89.9’a) görülmüþtür. Bu çalýþmalarýn haricinde de Tip-2 þeker hastasý ya da saðlýklý gönüllülerin kullanýldýðý ve deðiþen sürelerle (90 gün ile üç yýl) günlük bin 500 miligram glukozamin tedavisi uygulanan çalýþmalarda yapýlan biyokimyasal ölçümlerde glikozillenmiþ hemoglobin (HbA1c-þeker hastalýðý tanýsýnda ve tedavinin etkinliðinin deðerlendirilmesinde önemli bir deðer), açlýk kan þekeri, insülin deðerleri ve þeker yüklemesi testlerinde belirgin bir deðiþikliðe yol açmadýðý bildirilmektedir.
Sonuç olarak yapýlan deðerlendirme çalýþmalarýnda glukozamin, önerilen miktarlarda kullanýldýðýnda þeker metabolizmasý üzerinde herhangi bir etkisinin bulunmadýðý tartýþýlmaktadýr. Aslýnda matematiksel olarak da bu bulgu doðrulanabilmektedir. Günde 200-300 gram karbonhidrat tüketen bir insanda ortalama 4-20 gram glukozamin üretilmektedir (ortalama günde 12 gram). Halbuki glukozaminin aðýz yoluyla günlük önerilen tedavi dozu bin 500 miligram verildiðinde bunun sadece yüzde 20-26’si emildiðine göre kan seviyesi 0.3-0.4 gram civarýnda olacaktýr.
HEM GÜVENÝLÝR HEM ETKÝLÝ
Gözlemlerim de bu bilimsel yorumlarla örtüþüyor. Tip-2 diyabet hastasý bir arkadaþým glukozamin kullandýðýnda glikozillenmiþ hemoglobin (HbA1c) seviyesinin 4.5’dan 3.0’e düþtüðünü belirtti. Ancak bir baþkasý ise glikozillenmiþ hemoglobin (HbA1c) seviyesini yükselttiði için býraktýðýný ifade etti. Bu durumda belki kiþisel hassasiyetleri de dikkate almak gerekebilir. Bu konuda bir çözüm olarak; hastalarýn glukozamin kullanmaya baþladýktan sonra bir ay süreyle kan þekeri ve glikozillenmiþ hemoglobin (HbA1c) seviyelerini kontrol etmeleri önerilebilir.
Deney hayvanlarýnda kýsa ve uzun süreli olarak çok yüksek miktarlarda bile verildiðinde herhangi bir zararlý etki gözlenmemiþ. Yapýlan hesaplamalara göre insanlarda güvenli olarak kullanýlabilecek miktar 70 kiloluk bir insan için günlük 12.8 gram olarak belirlenmiþ. Bir insan için günlük önerilen miktar 1.5 gram olduðuna göre herhangi bir risk görülmemektedir. Glukozamin preparatlarý osteoartrit hastalarý için ve risklerin önlenmesinde kolay kolay vazgeçilebilecek, gözardý edilebilecek ilaçlar deðil. Hem yan etkisi bakýmýndan son derece güvenilir hem de etkili. Ancak ben tek baþýna glukozamin formülasyonlarýndan ziyade kombine formülasyonlarýn tercih edilmesi gerektiðini düþünüyorum.
