Kalbim pýr pýr atarken, bildiðimiz herþeyi unutma zamaný diye düþünüyorum içimden. Urfa’dan Göbeklitepe’ye doðru gittiðimiz 18 kilometrelik yol boyunca bozkýrýn hiçliði insanýn içinde tarifsiz duygular uyandýrýyor. Dümdüz bir ova, kurak ve çorak topraklarda araba yavaþça ilerliyor. Kulaðýmda bir bozlak, gökyüzüne bakýyorum. Binlerce yýldýr insanlarýn bakarak gizemini çözmeye çalýþtýðý o sonsuz gökyüzüne.
Göbeklitepe’nin dünya arkeoloji tarihini yeniden yazacak sýrlarýyla tanýþmanýn heyecaný her an büyüyor içimde. Özellikle benim gibi buðdaya tutkun, atalýk tohumlarýn izini süren ve bu konuya yüreðini koymuþ bir þefseniz heyecan daha da büyüyor. Yalnýzca arkeoloji deðil tarým tarihini de baþtan yazmamýza neden olacak bir keþif Göbeklitepe. Yerleþik topluma yani tarýma geçiþin dünyada ilk yaþandýðý bu kadim topraklarda, çiftçilik bildiðimizden çok daha önce baþlamýþ. Örencik Köyü yakýnlarýna geldiðimizde kazý alanýnýn büyüsü sarýyor.
HER ÞEY TARLADA BULUNAN BÝR HEYKELLE BAÞLADI
Ben size hikayeyi en baþýndan anlatayým. 1963’te Ýstanbul ve Chicago Üniversitelerinin ortaklýðýyla yapýlan yüzey araþtýrmasýnda eski bir yerleþime rastlanýyor ama ilk bulgular baþta pek ilgi görmüyor. Her þey 1986’da, köy sakinlerinden Yýlmaz Ailesi’nin tarlasýný sürerken bulduðu bir heykelle baþlýyor ama kimse anlamýný bilmiyor. Heykel rastlantý sonucu fark edildiðinde ise aradan yýllar geçiyor.
Ne zaman ki T þeklindeki kolonlar keþfedilip, ambarlar bulunuyor iþte o zaman bilim adamlarý gözlerini Urfa’ya çeviriyor. Karþýlarýnda çok eski, devasa bir tapýnak durduðunu anlýyorlar. Bu keþif günümüzden 12 bin yýl önce bir inanç sisteminin olduðunu da gösteriyor. Doðal olarak bu bilgi o ana kadar yazýlmýþ tarihle hiç örtüþmüyor. Görkemli tapýnaðýn kazýlarýna, Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Klaus Schmidt’in ekibiyle çalýþmaya baþlamasý önemli bir kilometre taþý oluyor. Ömrünün 35 yýlýný Göbeklitepe’ye adayan ve buluntularýn yalnýzca yüzde beþinin gün ýþýðýna çýktýðýný ifaden eden Schmidt’in üç yýl önce hayatýný kaybettiðini de not edelim.
ÝNSANLIK TARÝHÝ BAÞTAN YAZILABÝLÝR
Göbeklitepe, þu an için Neolitik Dönem’e ait en eski yapý. Ýnsanlýk tarihini baþtan yazdýracak bu tapýnaða doðru ilerlerken sütunlarýn olasý olumsuzluklara karþý ahþap kýlýflarda saklandýðýný öðrendik. Merakla beklediðim sütunlarý göremesemde büyüklüðünü görmek, taþlara dokunmak, nefes almak bile beni müthiþ heyecanlandýrdý. Kazý alanýný çevreleyen patikada yürüyüþe baþladýktan sonra benim için günün en müthiþ rastlantýsýný yaþadým.
Karþýmda; sarýklý, sakýz gibi kýyafetiyle, sýcacýk bakýþlý, yakýþýklý bir çiftçi Mahmut Yýlmaz duruyordu. Kazý alanýnýnda eskiden arazileri olduðunu ve mercimek ve arpa ektiklerini anlattý. Ancak amcasý ürün hasat ederken bir heykel bulmuþ ve devlet, araziyi kamulaþtýrýp, dönümüne 4 bin TL vererek aileden almýþ. Aile, þimdi hem kazýlara yardým ediyor, hem de arazide bekçilik yapýyor. Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi’nde de “Kamulaþtýrma bedelinin azlýðý” sebebi ile davalarý sürüyor. Mahmut Bey bulduklarý heykelin fotoðrafýný bana gösteriyor. Onunla yaptýðým sohbetten anladýðým, Göbeklitepe hakkýnda farklý hikayelerin uydurulduðu oldu.
Mahmut Beye yukarýda kurumuþ bir aðacý göstererek “Hakikaten bin yýllýk mý?” diye sordum. Gülümsedi ve “En fazla 120 yýllýk” diyerek devam etti:
“Mezarlar var ama kim ne zaman gömdü bilen yok. Bu kazý alaný yapýlmadan çok önceleri köylüler buralarýn bir týlsýmý olduðunu düþünürdü. Burada adaklar adarlar, dualar okurlardý. Ýnsanlar üzerinde özel bir etkisi vardý. Çocuk sahibi olmak için buraya gelirdi köylüler. Sonra kazý alanýnda tam da bu insanlarýn senelerce adak adadýðý yerde, doðum yapan bir kadýn figürü bulundu. Müthiþ þeylere þahit oldum, oluyorum.”
Göbeklitepe gizemli bilgilerle ve insanlýk tarihi için sýrlarla dolu bir tanýk. Tüm bunlarý anlamaya çalýþmak, var olan hakkýnda bilgi edinmek zaten önemli bir geliþmeyi beraberinde getirecek. Ancak bu sýrlarý çözmek uzun ve zorlu çabalar gerektiriyor, bunlarýn çoðu bir insanýn ömrünü aþýyor.
